بررسی ماجرای خودروهای تولید داخل و بنزین یورو ۴

پاییز و زمستان هرسال شاهد اوج‌گیری آلودگی هوا به خصوص برای کلان شهر‌ها هستیم. برخی علت این آلودگی را وارونگی دما عنوان می‌کنند. این شرایط موجب شده است تا هر نهاد و سازمانی یک دیگر را مقصر آلودگی هوا بداند و هر بار نیز مسئله استفاده از بنزین بر سر زبان‌ها می‌افتد. به طوری که عمدتاً خودروساز‌ها مقصر را بنزین و وزارت نفت مقصر را خودروساز می‌داند.

اگر به پیشینه تاریخی این جدال بین خودرو سازان و وزارت نفت نگاه کنیم ماجرا از از آنجا آغاز می‌شود که سال ۹۱ در پی آلودگی چند روزه هوا سازمان محیط زیست اعلام کرد که خودرو‌های فاقد یورو ۴ از ابتدای سال ۹۲ شماره‌گذاری نمی‌شوند که این موضوع مخالفت خودروسازان را به دنبال داشت.

چرا که از یک سو در چنین بازه زمانی کوتاه مدتی ارتقا خودرو برایشان وجود نداشت و از سوی دیگر همواره اعلام می‌شد این کار هزینه بر است و اگر قرار است خودرو با استاندارد یورو ۴ تولید شود باید سوخت مورد نیازش نیز در جایگاه فراهم باشد.

بر اساس مصوبه هیئت وزیران در شانزدهم اسفند سال ۹۰ قرار بر این شده بود تا خودروساز‌ها از ابتدای سال ۹۲ خودرو با استاندارد یورو ۴ تولید کنند، ولی همواره خودروساز و وزارت نفت دیگر را مکلف می‌کرد که اول باید کار را آغاز کند به عبارتی همان موضوع مرغ و تخم مرغ در مسئله بنزین خودروی یورو ۴ نیز وجود داشت.

در همان برهه بود که مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی منتشر کرد؛ این گزارش حاکی از آن بود که بر اساس مطالعات انجام شده، آلایندگی‌های خروجی از خودرو‌ها و وسایل نقلیه موتوری به دلیل مدیریت ناصحیح، مهمترین عامل آلودگی هوای کلان شهرهاست و سهم خودرو‌ها و وسایل نقلیه موتوری در انتشار آلاینده‌ها در حدود ۷۰ درصد است.

بر مبنای این گزارش ایران در سال ۱۳۸۴ در راستای حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آلودگی هوا، جدول زمانی استاندارد حد مجاز آلایندگی انواع خودرو‌های بنزینی، گازوئیلی و دوگانه سوز ساخت داخل و وارداتی و موتورسیکلت‌ها را تعیین کرده بود. بر این اساس، استاندارد حد مجاز آلایندگی خودرو‌های سبک، سنگین و نیمه سنگین در سال‌های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ یورو ۲ بوده است. اما طی سال‌های ۱۳۹۱، ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ این خودرو‌ها باید استاندارد یورو ۴ را کسب می‌کردند.

احمد نعمت‌بخش دبیر انجمن خودروسازان همان زمان در رابطه با کیفیت خودرو اظهار کرده بود، در جلسه‌ای که با مسؤولان سازمان محیط زیست داشتیم، مشکل عدم توزیع سوخت با استاندارد یورو ۴ را مطرح کردیم، اما مسئولان محیط زیست بر تولید خودرو با استاندارد یورو ۴ اصرار داشتند، اما ما معتقدیم تا زمانی که سوخت یورو و۴ نباشد نمی‌توان خودروی با این استاندارد تولید کرد.

خودرو‌های داخلی ظرفیت استفاده از بنزین یورو ۴ را ندارند

جدال ادامه دار بین خودروسازان و وزارت نفت به شدت بالا گرفته بود و تا جایی ادامه داشت که علی صادقی دبیرکل انجمن صنایع پالایش نفت وقت کشور گفته بود همه خودرو‌ها قادر به استفاده از بنزین یورو ۴ نیستند و عملاً خودرو‌های وارداتی می‌توانند از این سوخت استفاده کنند.

به گفته وی الزام سازمان محیط زیست به خودروسازان این است که خودرو‌های خود را بر اساس استاندارد یورو ۴ تولید کنند، اما اکنون چنین تولیدی صورت نگرفته است. پس همه خودرو‌ها قادر به استفاده از بنزین یورو ۴ نیستند. خودرو‌هایی که کلاس تولیدی آن‌ها از سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد باشد چرا که متناسب با بنزین یورو ۲ و ۴ تولید شده‌اند. به عنوان نمونه خودروی پژو ۲۰۶ محصول سال ۱۹۹۶ میلادی است که می‌تواند از سوخت یورو و۴ بهره ببرد.

به گفته این مقام مسؤول با تغییراتی در بنزین یورو ۲ می‌توان به استاندارد یورو و۴ رسید، اما تا زمانی که خودروی مناسب برای این سوخت وجود نداشته باشد عملاً استفاده از آن راه به جایی نخواهد برد و تفاوت عمده‌ای از نظر آلایندگی ایجاد نخواهد کرد.

البته بیژن حاج محمدرضا رئیس وقت جایگاه داران سوخت کشور هم مهر تأییدی بر صحبت‌های صادقی گذاشته و گفته بود، خودرو‌های ما آمادگی استفاده از بنزین یورو ۴ را ندارند. موتور خودرو‌های تولید داخل، برای استفاده از بنزین یورو ۲ طراحی شده، کیت مخصوص استفاده سوخت یورو ۴ را ندارند و در صورت سوخت‌گیری با بنزین یورو ۴ زمین گیر می‌شوند و حتی ممکن است آلایندگی تشدید شود. البته خودرو‌های خارجی موجود در کشور که اغلب دست کارمندان سفارتخانه‌ها و برخی شهروندان است، قابلیت استفاده از بنزین یورو ۴ را دارند. سفارتخانه‌ها نیز مراجعات متعددی به وزارت نفت برای عرضه سوخت یورو ۴ حداقل در یک جایگاه مشخص داشته‌اند.

وزارت نفت برنده دعوای «اول تو تولید کن»

جدال بین خودرو سازان و وزارت نفت ادامه داشت تا جایی که مسئولان ستاد سوخت وقت در اوایل دهه ۹۰ اعلام کردند توزیع بنزین با استاندارد یورو ۴ در برخی از کلانشهر‌ها از جمله تهران آغاز شده است. عرضه این سوخت ابتدا در برخی از جایگاه‌های منتخب صورت گرفت و بعد از آن بود که رفته رفته توزیع بنزین با استاندارد یورو ۴ در دیگر کلانشهر‌ها آغاز شد. بعد از عرضه سوخت یورو وو۴ در کلان شهر‌ها نیز خودروسازان اقدام به رونمایی از خودرو‌های تولید با استاندارد یورو ۴ کردند و به این شکل بود که دعوا عملاً تمام شد.

سال‌ها بعد از اینکه خودرو‌هایی با استاندارد یورو ۴ در دو خودروسازی کشور تولید و در بازار عرضه شد سازمان استاندارد با همکاری مرکز پژوهش و تحقیقات وزارت نفت آزمایشی را بر روی برخی از خودرو‌های تولید داخل و یک خودروی مونتاژی چند خودروی وارداتی انجام داد.

یکی از مسئولان وقت شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: این آزمایش سال ۹۳ در محیط مرکز پژوهش‌های وزارت نفت در دهکده المپیک انجام شد و خودرو‌های وارداتی که ۱۵ سال از زمان ساختش می‌گذشت و چند خودروی مونتاژی و چند خودروی تولید داخل در این آزمایش شرکت داده شدند که در نهایت غیر از خودرو‌های وارداتی و خودروی مونتاژی تمام خودرو‌های تولید داخل که یک سال از زمان ساختشان می‌گذشت و عملاً خودروی صفر کیلومتر بودند نتوانستند این آزمایش را پاس کنند و نتیجه آن‌ها به شدت ناامید کننده بود.

استاندارد یورو ۴ در خودرو‌های اروپایی

پیگیری خبرنگار مهر حاکی از آن است که هم اکنون از میان خودرو‌های وارداتی تنها خودرو‌های تولید شده در اروپا و ژاپن استاندارد یورو را دارند و خودرو‌های تولید شده در کره جنوبی نیز از ۸ سال پیش به این سمت این استاندارد را برای خودرو‌های خود ایجاد کرده‌اند.

این شرایط در حالی است که برخی از سازندگان خودروی کشور مدعی هستند خودروی تولیدی آن‌ها دارای استاندارد یورو ۵ است و باید وزارت نفت بنزین با استاندارد بالاتر را عرضه کند.

مهر