سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین عادلانه نیست

استفاده از کارت سوخت اولین فاز مدیریت و تغییر الگوی مصرف در حوزه انرژی و فرآورده‌های نفتی است.

تعامل برای واقعی سازی قیمت سوخت مصرفی در کشور، این روزها موضوع داغ رسانه‌هایی است که  از نیازهای عمومی جامعه قلم می‌زنند. موضوعی که اهمیت آن به تمام هزینه‌های روزمره و معیشتی جامعه اثر گذار خواهد بود.

سال‌هاست که با افزایش نرخ تمام شده تولید بنزین، نرخ فروش تغییری نکرده است و متاسفانه در برهه‌ای از زمان، استفاده نشدن از کارت سوخت و حذف سهمیه مصرف هم منجر شد تا قاچاق این کالای گران بها، روز به روز افزایش پیدا کند.

تاریخچه افزایش قیمت بنزین به این صورت است که  پیش از سال ۱۳۸۹ هر لیتر بنزین سهمیه‌ای با نرخ ۱۰۰ تومان و بنزین آزاد ۴۰۰ تومان عرضه می‌شد. مرحله بعدی افزایش قیمت بنزین در ۲۸ آذر ۱۳۸۹ با اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران کلید خورد و هر لیتر بنزین سهمیه‌ای به ۴۰۰ تومان و بنزین آزاد ۷۰۰ تومان افزایش یافت. افزایش بعدی قیمت بنزین در سال ۱۳۹۳ در دولت یازدهم عملیاتی شد، با اجرای مرحله دوم هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران هر لیتر بنزین سهمیه‌ای را به ۷۰۰ تومان و بنزین آزاد ۱۰۰۰ تومان رساند؛ که با تک نرخی شدن بنزین در سال ۱۳۹۴ به قیمت ۱۰۰۰ تومان پرونده بنزین سهمیه‌ای بسته شد.

اما کارشناسان بسیار زیادی هستند که عقیده دارند قیمت گذاری بنزین حتی از بودجه ریزی در سال هم سخت است چون که در صورت افزایش نرخ بنزین، قیمت تمام شده خیلی از محصولات تولیدی با افزایش هزینه حمل و نقل آن افزایش پیدا می‌کند و از طرفی نرخ کم‌تر از هزینه تمام شده بنزین، تبعات سنگین گوناگونی از جمله قاچاق سوخت و مصرف بی رویه را در بر دارد.

افزایش تصاعدی نرخ بنزین راهکار مناسب برای مصرف بهینه

سالار رحیمیان کارشناس مسائل اقتصادی در مورد کارت سوخت و سهمیه بندی بنزین اظهار کرد: موضوع سهمیه بندی بنزین و کارت سوخت اخیراً مورد توجه قرار گرفته است؛ با توجه به مصرف سوخت بالا در ایران در بخش خودرو، دولت وقت اقدام به سهمیه بندی بنزین کرد که پیش بینی می‌شود برای ادامه مسیر فعلی مصرف بنزین هم در نظر گرفته شود اما با این تفاوت که سهمیه بندی بنزین این بار به معنای چند نرخی شدن قیمت سوخت نیست بلکه مدیریت آن است.

وی ادامه داد: نکته قابل توجه طرح پیشنهادی، افزایش قیمت بنزین به صورت پلکانی است؛ یعنی هر چه مصرف بیشتر شود قیمت هم افزایش می‌یابد که خود نشان دهنده یکسری اتفاقات مثبت و منفی است.

وی با اشاره به نکات مثبت و منفی این طرح بیان کرد: رو به رو شدن با بازار سیاه و تأثیر دهک‌های درآمدی بر بودجه‌های درآمدی خانوار‌ها از اثرات منفی این طرح و مدیریت سوخت در کل کشور به صورت همزمان، بررسی روند‌های سوختی در سراسر کشور، کاهش یارانه پنهان از اثرات مثبت این طرح است.

رحیمیان در مورد کاهش یارانه پنهان تصریح کرد: انرژی ۲ نوع یارانه اعم از یارانه پنهان و آشکار دارد که سهمیه بندی سوخت بنزین کمک شایانی در یارانه پنهان دارد؛ همچنین سهمیه بندی بنزین منجربه افزایش درآمد در کشور می‌شود.

وی در ادامه گفت: در مورد سهمیه بندی بنزین ۲ نظریه مهم اعم از تعلق بنزین به فرد و تعلق بنزین به خودرو وجود دارد و نظریه سوم که کمتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است، نقدینگی مازاد در یک سیستم سیاست گذاری جهت دار در حوزه‌های متأثر از بحث انرژی است.

این کارشناس اقتصادی در پایان بیان کرد: سهمیه بندی بنزین زمانی خوب است که ما بتوانیم بین متقاضیان و عرضه کنندگان بنزین تعادل ایجاد کنیم و این تعادل باید به سمت کاهش شکاف طبقاتی، مدیریت مصرف و بهینه سازی مصرف سوخت پیش رود.

اداره بهینه اقتصاد بهتر از اعمال محدودیت مصرف‌هاست

عبدالحمید شیخی کارشناس مسائل اقتصادی در مورد سهمیه‌بندی بنزین اظهار کرد: عقیده دارم سهمیه بندی بنزین در وضعیت کنونی اقتصاد کشور کار درستی نیست و با این روند مخالفم، باید اجازه داد اقتصاد در کشور با مدیریت و الگوی های فرهنگی بهینه اداره شود و اعمال قدرت و محدودیت منجر به بهینه استفاده کردن نشود.

وی در همین مورد ادامه داد: اگر در کشور بنزین موجود نباشد، سهمیه بندی آن کار درستی است اما در کشوری که خوشبختانه در آن بیش از حد بنزین وجود دارد سهمیه بندی عادلانه نیست.

این کارشناس اقتصادی هزینه تهیه کارت سوخت با محدودیت‌های موجود را از دلایل مخالفت خود را اعلام کرد و گفت: توزیع کارت سوخت کار دشواری است؛ به طور مثال فردی که کارت سوخت دارد باید آن را تمدید و فردی که کارت سوخت ندارد باید اقدام به گرفتن کارت سوخت کنند.

عمده‌ترین قاچاق سوخت مربوط به نفت گاز است/ قیمت گذاری سوخت باید واقعی شود نه افزایش حباب گونه!

چندی پیش هم زندی، کارشناس حوزه انرژی استفاده دوباره از کارت سوخت شخصی به خاطر تاثیرات آن در فرهنگ استفاده از بنزین در کشور را هر چند دیر ولی مثبت دانست و گفت: بیشترین دغدغه دولت‌ها برای کنترل و کاهش میزان مصرف بنزین باید با تمرکز بر حوزه مصرف داخل و اصلاح الگوی مصرف جامعه باشد

او ادامه داد: استفاده از کارت سوخت اولین فاز مدیریت و تغییر الگوی مصرف در حوزه انرژی و فرآورده‌های نفتی است و قاعدتاً این مرحله به تنهایی توانایی کاهش میزان قاچاق و مصرف بی رویه سوخت را نخواهد داشت.

این کارشناس حوزه انرژی به دلایل توقف استفاده از کارت سوخت در سال ۹۴ اشاره کرده و گفت: یکی از دلایل کنار گذاشته شدن کارت سوخت در کشور، یکسان بودن نرخ بنزین عرضه شده از طریق کارت سوخت شخصی و کارت جایگاه داران بود، همین امر موجب شد تا افراد بدون تمایل به استفاده از کارت سوخت شخصی به استفاده از کارت سوخت جایگاه داران متمایل شوند.

او بیان کرد: حذف کارت سوخت شخصی از بدنه سامانه کارت هوشمند سوخت منجر شد تا این سیستم به مرور زمان کارکرد خود را از دست بدهد. یعنی به زبانی ساده‌تر سامانه به کُما رفت. همین امر منجر شد تا اگر رانندگانی کارت سوخت خود را گم کرده بودند به خاطر بی اهمیت بودن استفاده از آن دیگر به سراغ صدور کارت المثنی نروند و حال با اجرای دوباره این طرح با مشکل رو به رو شوند.

این کارشناس حوزه انرژی یکی دیگر از دلایل کنار گذاشته شدن کارت سوخت را بالا رفتن نرخ بنزین در ایران نسبت به کشور‌های منطقه دانست و گفت: سال ۹۴ با اُفت قیمت نفت خام نرخ بنزین در کشور‌های حاشیه خلیج فارس و همسایگان ایران بشدت کاهش پیدا کرد، تثبیت نرخ ارز هم منجر شد تا نرخ عرضه بنزین در ایران نسبت به دیگر کشور‌ها بالاتر باشد و این موضوع موجب شد تا افراد بسیاری تداوم سیاست‌های کنترلی از طریق سامانه کارت هوشمند سوخت را غیر ضرور دانسته و بر اصلاح سیاست‌های قیمتی تاکید داشته باشند. در سال ۹۴ هرچند بهترین زمان برای اصلاح سیاست‌های قیمتی و تغییر آن از مدل دستوری و تک نرخی به مدل شناور بود، ولی متاسفانه بدون اصلاح سیاست‌های قیمتی، تنها کارت سوخت کنار گذاشته شد که در وضعیت کنونی با جهش قیمت ارز و تورم قیمتی دیگر کالا‌ها با مشکل مدیریت در مصرف بنزین روبرو شده‌ایم.

زندی بیان کرد: استفاده از کارت سوخت از امروز منجر به کاهش یکباره قاچاق سوخت در کشور  نخواهد شد بلکه تداوم و تکمیل این طرح قطعاً نقطه شروع خوبی برای به سرانجام رسیدن این طرح خواهد شد.

این کارشناس حوزه انرژی به اهمیت کنترل کارت سوخت جایگاه داران در موفقیت طرح کنترل مصرف سوخت اشاره کرده و بیان کرد: استفاده از کارت سوخت شخصی در ابتدا در تعدادی از کلانشهر‌ها عملیاتی شده و سپس تمام کشور به طور سراسری مشمول این طرح می‌شوند. چون که سامانه باید به مرور زمان بروزرسانی شود.

این کارشناس حوزه انرژی به تشریح روند قاچاق سوخت به کشور‌های همسایه پرداخت و تصریح کرد: قاچاق سوخت تنها مختص به بنزین نیست بلکه مشمول نفت گاز (گازوئیل)، نفت کوره و نفت سفید هم هست. قسمت اعظم قاچاق سوخت مربوط به گازوئیل بوده و حجم کمتری از آن مربوط  به بنزین است؛ که این موضوع دلایل گوناگونی دارد از جمله  اینکه قیمت بنزین در داخل در شرایط بهتری نسبت به دیگر فرآورده‌های نفتی قرار دارد.

او گفت: در حال حاضر برای خرید یک بطری نیم لیتری آب مبلغ یک هزار و ۵۰۰ تومان می‌پردازیم در صورتی که برای تهیه یک لیتر بنزین که هزینه‌های سنگین استخراج نفت، پالایش و توزیع را به همراه دارد مبلغ ۱۰۰۰ تومان و برای سایر فرآورده‌ها نظیر گازوئیل لیتری ۳۰۰ تومان و نفت سفید لیتری ۱۵۰ تومان می‌پردازیم که قطعاً این ارقام عادلانه نیست.

باشگاه خبرنگاران جوان

به روز رسانی جمعه ۲۴ آبان ۹۸ : بنزین گران شد 

قیمت بنزین در سال ۹۸