بررسی قدرت خرید خودرو توسط کارگران و کارمندان

در سال‌های اخیر، بازار خودرو در ایران دچار تحولات پیچیده‌ای شده که دسترسی به آن را برای بخش زیادی از جامعه، به‌ویژه قشرهای کم‌درآمد و متوسط، به امری تقریباً ناممکن تبدیل کرده است. در این نوشتار، به بررسی عمیق‌تر این بحران و تاثیرات آن بر اقتصاد خانوار و صنعت خودرو می‌پردازیم و راهکارهای احتمالی پیش رو را بررسی خواهیم کرد.

افزایش قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید

با نگاهی به قیمت‌های فعلی خودروهای تولید داخل و مونتاژی، به وضوح می‌توان دریافت که این کالا از سبد خرید بسیاری از خانواده‌های ایرانی خارج شده است. در حال حاضر، کف قیمت کارخانه‌ای خودرو به حدود ۵۰۰ میلیون تومان رسیده که برای بسیاری از افراد، مبلغی بسیار سنگین محسوب می‌شود.

برای درک بهتر این موضوع، قدرت خرید خودرو را بر اساس درآمد ماهانه چند گروه شغلی مختلف مورد بررسی قرار می‌دهیم. در این تحلیل، فرض بر این است که افراد کل درآمد خود را بدون هیچ هزینه دیگری (مانند خوراک، پوشاک و مسکن) صرف خرید خودرو می‌کنند؛ اگرچه این فرض در دنیای واقعی غیرممکن است، اما به ما کمک می‌کند تا تصویری شفاف از مدت‌زمان انتظار برای خرید یک خودرو به دست آوریم.

• گروه ۱: کارگر متاهل با یک فرزند
  • درآمد ماهانه: ۱۵.۳ میلیون تومان
• گروه ۲: کارمند
  • درآمد ماهانه: ۳۰ میلیون تومان
• گروه ۳: افراد با درآمد بالا
  • درآمد ماهانه: ۷۰ میلیون تومان

مدت زمان انتظار برای خرید خودرو

همانطور که جدول بالا به وضوح نشان می‌دهد، حتی ارزان‌ترین خودروهای داخلی نیز برای قشرهای کم‌درآمد، نیاز به پس‌انداز طولانی‌مدت دارند. این وضعیت برای خودروهای مونتاژی به مراتب بدتر است و حتی افرادی با درآمد بالا نیز برای خرید آن‌ها باید ماه‌ها یا سال‌ها کل درآمد خود را پس‌انداز کنند.

«مکانیسم ماشه» و افزایش هزینه‌های تولید

علاوه بر کاهش قدرت خرید، فعال شدن احتمالی «مکانیسم ماشه» (Snapback Mechanism) در توافق‌ هسته‌ای نیز نگرانی‌های جدی را برای صنعت خودرو به وجود آورده است. این مکانیسم به معنای بازگشت تحریم‌های بین‌المللی است که می‌تواند زنجیره تامین قطعات و مواد اولیه را تحت تاثیر قرار دهد و هزینه‌های تولید را به شدت افزایش دهد.

با توجه به اینکه شورای رقابت نیز مصوب کرده قیمت خودروها حداقل دو بار در سال مورد بازنگری قرار گیرد، هرگونه افزایش هزینه تولید مستقیماً به قیمت نهایی خودرو منتقل خواهد شد و این امر فشار بیشتری بر خریداران وارد می‌کند. به این ترتیب، شکاف میان قیمت خودرو و قدرت خرید مصرف‌کننده بیش از پیش عمیق خواهد شد.

پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی

بحران دسترسی به خودرو تنها یک مسئله اقتصادی نیست و پیامدهای گسترده‌ای در پی دارد.

• نگهداری خودروهای فرسوده: با توجه به عدم توانایی در خرید خودروی نو، بسیاری از مردم ناچار به نگهداری و استفاده از خودروهای قدیمی و فرسوده خود هستند. این موضوع به افزایش آلودگی هوا، مصرف سوخت بیشتر و مشکلات زیست‌محیطی در شهرهای بزرگ منجر می‌شود.
• مشکلات سلامت عمومی: آلودگی هوا ناشی از خودروهای فرسوده، سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد و می‌تواند باعث بروز بیماری‌های تنفسی و قلبی شود.
• کاهش اولویت خرید خودرو: در شرایط تورمی و کاهش ارزش پول، خرید خودرو از اولویت‌های اصلی خانوارها خارج می‌شود و افراد ترجیح می‌دهند منابع مالی خود را صرف هزینه‌های ضروری‌تر مانند مسکن و خوراک کنند.

راهکارهای پیش رو

در مواجهه با این بحران، صنعت خودرو و دولت با چالش‌های بزرگی روبرو هستند. دو راهکار اصلی برای تحریک بازار و افزایش قدرت خرید مصرف‌کنندگان مطرح شده است:

1. فروش لیزینگی یا اقساطی: این روش می‌تواند با توزیع هزینه خرید در یک دوره زمانی مشخص، فشار مالی را از روی خریدار بردارد. با این حال، اجرای این طرح نیازمند منابع مالی کلان و نقدینگی بالاست که در حال حاضر خودروسازان با کمبود آن مواجه هستند.
2. استفاده از ظرفیت نظام بانکی: ارائه تسهیلات بانکی با نرخ بهره مناسب می‌تواند به خریداران کمک کند. اما این راهکار نیز با موانعی مانند ریسک بالای مطالبات معوق و عدم تمایل بانک‌ها به ورود گسترده به این حوزه روبرو است.

با توجه به شرایط موجود، به نظر می‌رسد بدون یک برنامه حمایتی و هدفمند از سوی دولت، مانند سیاست‌های اعتباری یا مدل‌های نوین تامین مالی، امکان برون‌رفت از این بحران دشوار خواهد بود.

در پایان، می‌توان گفت که بازار خودروی ایران در یک نقطه عطف قرار گرفته است. افزایش هزینه‌های تولید، کاهش قدرت خرید و نبود راهکارهای موثر، دست به دست هم داده‌اند تا این صنعت را با چالش‌های بی‌سابقه‌ای روبرو سازند. حل این مشکل نه تنها به نفع خودروسازان، بلکه برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه نیز ضروری است.