تا چه حد توان مالی برای نوسازی ناوگان اتوبوسرانی وجود دارد؟

با ۵۰۰ میلیارد تومان چند فیلتر دوده می‌توان خرید؟ نصب فیلتر دوده روی ۱۰ هزار اتوبوس تا چند درصد موجب کاهش آلودگی هوا می‌شود؟ با ۵۰۰ میلیارد تومان چه شمار اتوبوس نو می‌توان تهیه کرد؟ آیا هم اکنون امکان مالی و فنی برای نوسازی همه اتوبوس‌های فرسوده تهران وجود دارد؟ این‌ها سئوالاتی است در خصوص فیلتر دوده و اتوبوس نو و سرنوشت یک انتخاب اثرگذار. یک کارشناس حوزه آلودگی هوا و خودرو به این سئوالات پاسخ می‌دهد.

در حالی نخستین ماه از فصل زمستان را می‌گذرانیم که شاخص غلظت آلاینده‌ها در شماری از شهرها از جمله تهران بالا رفته و هوا آلوده است. در طول سال‌های گذشته کمتر مسئولی بوده که در خصوص خطرات ناشی از آلودگی هوا برای سلامتی و جان مردم و ضرورت حل این بحران سخنرانی نکرده باشد ولی متاسفانه شاهدیم که شماری از اینها به پای عمل که می‌رسند، نه تنها همه این حرف‌ها را فراموش می‌کنند بلکه چوب لای چرخ حل معضلات آلودگی هوا هم می‌گذارند و حتی بعضی از این تصمیم‌گیران در مقابل حرف‌های غیر علمی سکوت می‌کنند.

مصداق بارز این وضع را می‌توانیم در عملکرد گذشته شورای شهر تهران ببینیم؛ شورایی که نزدیک به سه هفته پیش در جریان بررسی بودجه توسعه حمل و نقل و تخصیص ۳۰۰۰ میلیارد تومان از محل فروش اوراق مشارکت، ردیف بودجه خرید فیلتر دوده را برای اتوبوس‌ها حذف و اعلام کرد: بهتر است به جای نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌های کارکرده، اتوبوس‌های نو خریداری شود. در این خصوص علی اعطا سخنگوی شورای شهر ضمن دفاع از عملکرد شورای شهر در حذف بودجه فیلتر دوده تاکید کرد که «نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌های فرسوده یک انتخاب ایده آل نیست و انتظار می‌رود مسئله نوسازی ناوگان اتوبوسرانی از طریق دولت حل شود و نه نصب فیلتر جاذب دوده روی اتوبوس‌های فرسوده.»

پیشنهاد شورای شهر تهران برای کاهش آلودگی هوا، در نگاه نخست قابل قبول و منطقی به نظر می‌رسد که به جای خرید فیلتر دوده و نصب آن روی اتوبوس‌های فرسوده و کارکرده، اتوبوس‌های نو خریداری شود ولی با کمی تدقیق این سئوال در ذهن شکل می‌گیرد که آیا هم اکنونتوان مالی کافی برای نوسازی کلیه ناوگان اتوبوسرانی تهران وجود دارد؟ و با بودجه فیلتر دوده چه تعداد اتوبوس نو می‌توان برای تهران فراهم کرد؟. محمدعلی احترام عضو هیات علمی دانشگاه بهشتی می‌گوید: با توجه به وضعیت مالی موجود در تهران و در کشور امکان نوسازی کلیه ناوگان یزلی تهران وجود ندارد پس فیلتر دوده موثرترین و به صرفه‌ترین راهکار برای کاهش آلودگی ناشی از اتوبوس‌ها است.

فیلتر دوده چند؟

احترام با اشاره به اینکه قیمت هر فیلتر دوده با دلار کنونی ۵۰ میلیون تومان است می‌گوید: با ۵۰۰ میلیارد تومانی که قرار بود از محل فروش اوراق مشارکت به منظور خرید فیلتر دوده برای اتوبوس‌های کارکرده تهران تخصیص یابد، می‌توان ۱۰ هزار فیلتر خریداری کرد که این شمار کل ناوگان دیزلی تهران را پوشش می‌دهد و تا ۴۰ درصد در کاهش آلودگی هوای ناشی از این خودروها مؤثر خواهد بود.

او ادامه داد: اگر مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان برای نوسازی اتوبوس هزینه شود، تنها می‌توان ۳۰۰ تا ۵۰۰ اتوبوس نو برای تهران تهیه کرد که طبیعتاً این شمار اتوبوس به هیچ وجه پاسخگوی شهری با این مساحت و جمعیت نخواهد بود. ضمن اینکه هم اکنون در پایتخت ۲۵۰۰ اتوبوس بالای ۱۰ سال وجود دارد و ۴۰۰۰ اتوبوس در مرز سن فرسودگی قرار دارند بنابراین واضح است که نوسازی ۵۰۰ اتوبوس دردی از تهران دوا نمی‌کند و آلودگی کاهش نمی‌یابد.

در خصوص نوسازی اتوبوس‌های تهران به جای خرید فیلتر دوده و نصب آن روی اتوبوس‌های کارکرده، یوسف رشیدی متخصص آلاینده‌های محیط زیست هم می‌گوید: اگر شورای شهر تهران اعلام کند که همه خودروهای فرسوده جمع‌آوری و خودروهای نو جایگزین آن می‌شود، اتفاق خوبی است و به‌طور قطع بهترین و ایده‌آل‌ترین حالت این است که به جای اتوبوس‌های فرسوده، «اتوبوس‌های نو» مجهز به فیلتر دوده وارد کنیم ولی باید با نگاه منطقی و واقع بینانه این سئوال را بپرسیم که تا چه حد توان مالی برای نوسازی ناوگان اتوبوسرانی وجود دارد؟

به گفته این استاد دانشگاه شهید بهشتی، رویکرد واقع‌بینانه نشان می‌دهد که اتوبوس‌های موجود در تهران حداقل باید تا ۱۰، ۱۵ سال آینده هم کار کنند و امکان مالی برای از رده خارج کردن آنها وجود ندارد پس در شهری مانند تهران چاره‌ای نداریم جز نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌های کارکرده.

پیش از این هم مهدی دوزندگان کارشناس ارشد مکانیک با اشاره به ضرورت نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌های کارکرده، گفته بود که در وضعیت فعلی حتی اگر همه خودروهای دیزلی نو با فیلتر دوده تولید و وارد بازار شوند، به خاطر وجود ناوگان دیزلی موجود و نبود بودجه کافی برای نوسازی کل این ناوگان، بهبود کیفیت هوا در بین مدت ممکن نیست بنابراین راه حل منطقی برای حل چالش خودروهای دیزلی، جایگزینی ناوگان بسیار فرسوده با خودروهای مجهز به فیلتر دوده و تجهیز دیگر خودروهای کارکرده به فیلتر دوده است.

جالب اینکه هفته پیش در جریان سی و چهارمین نشست کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا که در سازمان محیط حفاظت زیست برگزار شد نوسازی ناوگان فرسوده در دستور کار این کارگروه بود که نماینده وزارت صنعت به وجود مشکلات پیش روی صنعت برای نوسازی اشاره کرد و گفت: دغدغه‌هایی در حوزه نوسازی وجود دارد همچنین هم اکنون به خاطر تحریم‌ها، امکان خرید و فروش قطعه وجود ندارد و همین موضوع هم موانعی را برای نوسازی ایجاد کرده است.

افزون بر این در همین نشست پوریا محمدیان مدیرکل دفتر حمل و نقل و ترافیک و دبیرشورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشورگفته بود که به خاطر وجود مشکلات مالی و کمبود اعتبارات لازم است بازسازی را جایگزین نوسازی کنیم.

با این اوصاف این پرسش بزرگ مطرح می‌شود که چرا با وجود اینکه بارها بر این موضوع تاکید شده است که دولت هم اکنون توان مالی کافی برای خرید اتوبوس‌های نو ندارد، شورای شهر همچنان از انجام وظایف خود در حوزه کاهش آلودگی هوا شانه خالی و اعلام می‌کند که شورا بودجه فیلتر دوده را حذف می‌کند و به جای آن دولت باید به خرید اتوبوس‌های نو اقدام کند. آیا نباید در چنین وضعیت اقتصادی، همه دستگاه‌ها و نهادها اعم از دولت و شورا و شهرداری وحدت عمل داشته باشند و با وجود کمبود بودجه در راستای کاهش آلودگی هوا قدم بردارند؟

در این بین، باید خاطرنشان کنیم که «نصب فیلتر دوده» و «خرید اتوبوس‌های نو»، دو موضوع مجزا هستند و از سال‌ها پیش برنامه ریزی‌های مجزایی هم برای هر یک از این موارد پیش بینی شده است، قطعاً اجرای یکی از این دو مصوبه نافی دیگری نیست و دستگاه‌های متولی از جمله شهرداری تهران، وزارت کشور و به ویژه سازمان محیط زیست باید پیگیر اجرای تعهدات خود در زمینه نوسازی ناوگان اتوبوسرانی و نصب فیلتر دوده در راستای کاهش آلودگی هوا باشند.

ایسنا