تفاهم نامه ۲۵ ساله ایران چین در حوزه صنعت خودرو

توجه به جزییات همکاری ها برای توسعه، شراکتها و ادغامهای صنعت خودرو در برنامه همکاری ۲۵ساله ایران و چین حائز اهمیت است.

صنعت خودروی هرکشوری به خاطر ارزش و جایگاه ویژه آن در شبکه تولید صنعتی و خدمات پس از فروش، یکی از شاخص های توسعه یافتگی محسوب میشود. این صنعت به لحاظ ارتباط گسترده با زنجیرهایی از صنایع قبل و بعد خود، صنعتی کلیدی محسوب شده و دارای پتانسیل بالایی در اشتغالزایی و نقشی مؤثر در رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... ایفا می‌کند.

صنعت خودرو به خاطر ارتباط با بیش از۶۰ صنعت دیگر به لکوموتیو صنایع معروف میباشد. در ساخت خودرو، مجموعهای از تکنولوژی رشته های گوناگون صنعتی (فلزی، پالستیک، شیمیایی، پارچه، عایق، شیشه، الکترومکانیک، برق، متالوژی و...)، طراحی، مدیریت و اقتصاد به کار رفته است و به همین خاطر این صنعت را به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی به حساب می‌آورند. صنعت خودروی ایران شاهد فراز و نشیب‌های فراوانی بوده است، اما در مجموع، امروزه به عنوان بخش مهمی از کل صنعت و اقتصاد ملی کشور محسوب میشود، به طوری که جامعه از آن انتظارات فراوانی دارد. صنعت خودرو به خاطر آنچه برآن گذشته و میگذرد به شدت با اتفاقات مهم اجتماعی و سیاسی مانند انقلاب،جنگ تحمیلی و برنامه های توسعه ای چه در مسائل عمرانی و اقتصادی چه در روابط خارجی و یا دررابطه با وضع تحریم های ناعادلانه عجین شده است. حتی پس از تحریم های آمریکا، کشورهای دیگر ارتباط صنعتی با ایران را کاهش دادند و به دنبال آن خودروهای چینی هم از بازار کشور خارج شدند. حال پس از مدت‌ها بعضی اخبار حاکی از آن است که قرار است چین شریک تجاری ایران درصنعت خودرو شده و این موضوع می تواند موجب سروسامان دادن به بازار آشفته ایران شود.

لازمه رقابتی شدن اقتصاد ایران، با مواردی مانند، ایجاد فرهنگ تعامل بین المللی، مشارکت راهبردی و اتحاد با کشورها و بازارها، مشارکت درتولید جهانی، بازکردن بخش مالی به طور تدریجی و مرحله ای و جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی تحقق میابد. اهم‌ روش‌های اجرایی توسعه گروه های خودروسازی و راه پیشگیری برای بقاء، پیروی از استراتژی‌هایی مانند سرمایه‌گذاری مشترک با سازندگان جهانی، پلتفرم مشترک، خرید و یا ادغام، یافتن شرکای راهبردی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با پشتیبانی مدیریتی و انتقال بعضی عملیات به بازار مقصد، تولید، فروش و خدمات پس از فروش، و تحقیق و توسعه است.

در این متن ما به دنبال بررسی ابعاد تفاهم‌نامه ۲۵ ساله ایران و چین در حوزه صنعت خودرو و فرصت‌های موجود برای همکاری و البته خطرات این مسیر هستیم.

چین بازیگر جدی عرصه اقتصاد جهان در قرن ۲۱ به شمار می‌رود، و در صنعت خودرو، این کشور به متنوع‌ترین بازار عرضه خودروهای جدید بشمار می‌آید. در این کشور زنجیره‌های سازندگان بسیار قوی در زمینه ساخت قطعات خودرو(OEM)  و قطعات یدکی (OES) شکل گرفته است و علاوه بر زنجیره‌های سازندگان، زنجیره­های طراحی اجزای خودرو، زنجیره‌های تست و تایید خودرو هم در چین توسعه زیادی یافته و با شرکت‌های بزرگ و مطرح جهانی همکاری می‌کند.

بازار چین به طور تخصصی در زمینه خودروهای کیفی و ارزان قیمت در‌دنیا وارد عمل شده و میتوان این کشور را به عنوان بهترین مرجع خودروهای کیفی و ارزان قیمت برای سبد محصولات خودرویی ایران تشخیص داد. ایران و چین سال هاست از روابط اقتصادی نزدیکی با یکدیگر برخوردارند و به خصوص در دوران تحریم، چینی‌ها یکی از منابع اصلی تامین مواد اولیه و قطعات مورد نیاز صنایع مختلف به ویژه خودروسازی بوده و هستند. در همین تحریم‌های فعلی، هرچند چینی‌ها فعالیت خودروسازی خود را در ایران به حداقل رسانده‌اند. با این‌حال کماکان بخش اعظم مواد اولیه و قطعات موردنیاز قطعه­سازان و خودروسازان داخلی از سمت چین تامین می‌شود. اکنون به‌نظر می‌رسد با توجه به سختی‌ها و دردسرهای زیادی که تحریم برای اقتصاد ایران و بخش صنعت و به‌طور خاص خودروسازی داشته، دولت ایران به‌دنبال همکاری مستمر و طولانی با چین بوده تا شاید ثباتی نسبی اما بلندمدت را در اقتصاد تجربه کند.

سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین هم نشان می‌دهد دو طرف برای آینده، حساب ویژه ای روی‌ هم باز کرده‌اند. اعم از اینکه ایران می‌خواهد از چینی‌ها جذب سرمایه کند و چین نیز به‌دنبال استفاده کم‌هزینه تر از منابع انرژی ایران و همچنین به‌دنبال حضور پررنگ‌تر در بازارهای کشورمان است و در این بین، «خودرو» گزینه‌ای جذاب برای آنها به شمار می‌رود.

تفاهم نامه ۲۵ ساله ایران چین در حوزه صنعت خودرو حاوی موارد زیر است :

همکاری بین شرکت‌های خودروساز دو کشور به منظور انتقال فناوری و تولید مشترک جهت عرضه در بازار دو کشور و کشورهای ثالث از طریق ایجاد چرخه های تولید

مشارکت شرکت‌های خودروییِ چینی با دو خودروساز ایرانی از قبیل اشتراک گذاری دانش های فنی در زمینه ایجاد پلتفرم های مشترک و...

طراحی شهرک صنعتی تولید خودرو و صنایع مرتبط با تمرکز بر استفاده از فناوری انرژی تجدیدپذیر

بایستی این همکاری دارای الزاماتی باشد تا همین قرارداد بلند مدت و استراتژیک در صنعت خودرو برای ما به یک معامله برد برد ختم شود.

راهبردهایی جهت موفقیت آمیز بودن این تفاهم‌نامه:

چین در سالیان گذشته به بازار خودروی ایران تنها به عنوان یک بازار مصرف نگاه کرده و زمینه انتقال‌دانش و فناوری را فراهم نیاورده است، بنابراین درگام اول باید جزئیات این قرارداد مشخص و همچنین آورده چینی‌ها برای صنعت خودرو اعلام شود، تا بتوانیم از این قرارداد به نفع خود استفاده کنیم و همچنین در مقابل آن چیزی که در اختیار چینی‌ها قرار میدهیم، باید هم‌وزنش چینی‌ها قدم‌های مناسبی را بردارند، تا این قرارداد برای هر دوطرف سود داشته باشد، نه اینکه تنها یکطرفه اجرایی شود.

با اشاره به بندهای این قراداد در زمینه پلتفرم ها این نکته را مدنظر داشته باشیم که لازم است سرمایه‌گذاری بر روی یک پلتفرم مشترک تعریف شود که با این حساب میتوان محصولاتی با برندی مشترک تهیه و تولید کرد. در زمان حال بعضی از شرکت‌های بخش خصوصی کشورمان ارتباط خوبی با خودروسازان چینی دارند و فعالیت خود را آغازکرده‌اند. به هرحال در دوره‌ای که شرکت‌های غربی هیچ کدام حاضر به همکاری با ایران نشدند، همکاری با چین می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما یک نکته را نباید فراموش کرد و آن این است که مشکل ما با شرکت‌های غربی در مورد چین مجددا تکرار نشود؛ ایران سالیان سال از قبل انقلاب با شرکت‌های غربی ازجمله با شرکت‌های فرانسوی کار کرده و آسیب‌هایی هم از سمت آن‌ها دیده است.

مسئله نقل و انتقال پولی و بانکی باید مشخص شود، در برجام هم مشاهده کردیم که اروپایی‌ها اعلام کردند که سازوکار مالی اینستکس را راه‌اندازی خواهند کرد، اما این مسئله در عمل اتفاق رخ‌نداد. حال با توجه به اینکه به نظر می‌رسد قرارداد بلند مدت بین ایران و چین منعقد خواهد شد و تحریم‌ها‌ی آمریکا ادامه خواهد یافت، باید مشخص شود که سازوکار نقل و انتقال پول چگونه خواهد بود؛ چون که هم اکنون چندین میلیارد دلار از منابع ما در چین بلوکه است، بنابراین تا زمانیکه این مسائل تعیین تکلیف نشود، نمی‌توان چندان به اجرای این قرارداد خوشبین بود.

نکته حائز اهمیت در این قرارداد، زمان اجرای پروژه است. هم اکنون خودروسازی ایران تحریم است و چینی‌ها هم بر موج آن سوار شده‌اند، بنابراین ممکن است شکل‌گیری همکاری جامع ایران و چین در حوزه خودرو، احتمالا به بعد از لغو تحریم‌ها موکول شود. این درحالی است که اگر ۲۵ سال استفاده از بازار خودرو ایران، چینی‌ها را تحریک کرده و باعث تغییر سیاست‌های تحریمی شان شود، مشارکت بزرگ طرفین زودتر آغاز خواهد شد. البته این احتمال هم هست که چینی‌ها تا زمان لغو تحریم صبر کرده و در این مدت، مقدمات حضور ۲۵ ساله شان در خودروسازی ایران را فراهم کنند.

صنعت خودروی ایران برای پیمودن مسیر سریع رقابتی شدن و اقتصادی تولید کردن، باید عرضه‌ مدل‌های جدیدی را مورد مطالعه قرار دهد، به ویژه آن که پتانسیل‌های بسیار بالایی در کشور هایی از جمله چین وجود دارد، که با برنامه‌ریزی درست باید از این توانمندی استفاده کامل کرد.

علی جودت ‌وند، پژوهشگر دفتر مطالعات ‌راهبردی ‌رونق تولید دانشگاه امام صادق(ع)

تسنیم