سرنوشت سند جامع همکاری ۲۵ ساله ایران و چین

سند جامع همکاری ۲۵ساله میان ایران و چین، با هدف توسعه همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های مختلف، از جمله صنعت خودرو، در سال ۱۴۰۰ به مرحله اجرا رسید. با این حال، با گذشت حدود سه سال از آغاز این توافق، بندهای مربوط به صنعت خودرو همچنان در مرحله اجرا باقی مانده‌اند و پیشرفتی در زمینه‌هایی مثل انتقال فناوری و تولید مشترک خودرو حاصل نشده است.

جزئیات بندهای خودرویی سند ۲۵ساله

در این سند سه محور اصلی برای همکاری در حوزه خودرو تعیین شده است:

1. انتقال فناوری و تولید مشترک: ایجاد شرایط برای تولید خودروهای مشترک با تمرکز بر صادرات به بازارهای داخلی و بین‌المللی.
2. اشتراک دانش فنی: طراحی و تولید پلتفرم‌های جدید برای ارتقای کیفیت خودروهای داخلی.
3. تأسیس شهرک صنعتی خودرویی: ایجاد یک مجموعه صنعتی با تمرکز بر تولید خودروهای مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر.

با این حال، هیچ‌یک از این محورها تا به امروز اجرایی نشده و ارتباطات خودرویی دو کشور به واردات خودرو و قطعات محدود شده است.

آمار واردات و تأثیر آن بر صنعت خودرو

طبق گزارش سازمان توسعه تجارت:

• در نیمه نخست سال جاری، ۲ میلیارد و ۵۰۱ میلیون دلار خودرو و قطعه از چین وارد ایران شده است.
• این میزان ۵۳ درصد از کل واردات خودرو و قطعه کشور را تشکیل می‌دهد.
• اکنون ۲۲ برند چینی در لیست خودروهای وارداتی ایران حضور دارند.

بخش قابل‌توجهی از این واردات شامل قطعات خودرو به صورت پک‌های CKD (Completely Knocked Down) بوده که توسط خودروسازان خصوصی مونتاژ می‌شوند.

مقایسه همکاری چین با سایر شرکا

همکاری‌های گذشته ایران با خودروسازان بین‌المللی مانند رنو نشان می‌دهد که مشارکت واقعی می‌تواند نتایج مثبتی به همراه داشته باشد.
برای مثال:

• رنو با ورود به ایران، پلتفرم X90 را معرفی کرد و تولید خودروهای خانواده تندر ۹۰ آغاز شد.
• بخشی از قطعات این خودروها توسط قطعه‌سازان ایرانی تولید و حتی به کشورهای دیگر صادر می‌شد.

اما در مورد همکاری‌های خودرویی با چین، تاکنون شاهد چنین سرمایه‌گذاری‌ها یا انتقال فناوری نبوده‌ایم.

چالش‌های پیش‌روی اجرای توافق

اجرای سند همکاری ۲۵ساله با موانع مختلفی روبه‌رو است:

• تحریم‌های بین‌المللی: شرکت‌های چینی نگران تبعات همکاری با ایران هستند، به‌ویژه در حوزه انتقال فناوری.
• عدم تصویب قوانین FATF: این موضوع باعث پیچیدگی در مبادلات مالی ایران با کشورهای دیگر، از جمله چین، شده است.
• مشکلات داخلی: سیاست‌های غیرشفاف و قوانین متغیر سرمایه‌گذاری خارجی، مانعی برای جذب سرمایه و اجرای پروژه‌های مشترک محسوب می‌شوند.

مزایای احتمالی اجرای بندهای خودرویی

در صورت عملیاتی شدن توافقات، مزایای زیر قابل دستیابی خواهند بود:

1. ارتقای کیفیت خودروها: تولید پلتفرم‌های جدید می‌تواند کیفیت محصولات داخلی را بهبود بخشد.
2. صادرات به بازارهای جهانی: استفاده از ظرفیت بازارهای صادراتی چین، به‌ویژه در حوزه خودروهای برقی.
3. توسعه فناوری‌های نوین: تأسیس شهرک صنعتی خودرویی با تمرکز بر خودروهای برقی و انرژی‌های تجدیدپذیر.

جمع‌بندی

سند همکاری ۲۵ساله ایران و چین ظرفیت‌های بسیاری برای توسعه صنعت خودرو دارد، اما عملیاتی شدن آن نیازمند برطرف کردن موانع داخلی و بین‌المللی است. عدم تحقق بندهای توافق در عمل، این نگرانی را ایجاد می‌کند که ایران تنها به بازاری برای خودروها و قطعات چینی تبدیل شود، بدون اینکه سود قابل‌توجهی نصیب صنایع داخلی شود.
پیشنهاد برای مسئولان: تمرکز بر ایجاد زیرساخت‌های مناسب، رفع موانع قانونی و تدوین سیاست‌های پایدار می‌تواند زمینه‌ساز اجرایی شدن این توافق و دستیابی به اهداف بلندمدت صنعت خودرو شود.