ضرر روزانه ۱۰۰ میلیارد تومانی خودروسازان

اخیراً اعلام قیمت‌های جدید خودروهای گروه ایران‌خودرو و سایپا، فضای خبری کشور را تحت‌تأثیر قرار داده است. این تصمیم افزایش قیمت‌ها نه‌تنها موافقان زیادی داشته بلکه منتقدانی نیز بر آن ایراد گرفته‌اند. در این مقاله، به تحلیل دلایل این تصمیم، واکنش‌ها به آن و چالش‌هایی که صنعت خودروسازی ایران با آن روبه‌رو است، خواهیم پرداخت.

چرا قیمت خودروها افزایش یافت؟

افزایش قیمت خودروهای داخلی در حال حاضر به یک موضوع مهم تبدیل شده است. با توجه به مشکلات فراوان خودروسازان و هزینه‌های سنگین تولید، افزایش قیمت‌ها به‌نوعی «پزشکی» برای درمان «بیماری» صنعت خودرو بوده است. در واقع، این اقدام برای جلوگیری از زیان بیشتر و بهبود وضعیت مالی خودروسازان ضروری به نظر می‌رسید.

اما چرا این افزایش قیمت‌ها در دو سال اخیر به‌طور جدی انجام نشده بود؟
اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی معتقدند که اگر قیمت‌ها از مدت‌ها قبل اصلاح می‌شد، امروز وضعیت به این‌جا نمی‌رسید که خودروسازان مجبور شوند قیمت‌ها را به صورت ناگهانی و جهشی افزایش دهند. آن‌ها به این نکته اشاره می‌کنند که در صورتی که قیمت‌ها به‌طور تدریجی افزایش می‌یافت، اکنون شاهد انباشت زیان‌های سنگین در صنعت خودروسازی نبودیم.

سهم دولت از افزایش قیمت‌ها

یکی از نکات قابل تأمل در این افزایش قیمت‌ها، سهم بالای دولت در آن است. طبق بررسی‌های انجام‌شده، با افزایش قیمت‌ها، قیمت‌ مصوب کارخانه‌ای خودروهای ایران‌خودرو به‌طور متوسط ۳۳ درصد و سایپا ۲۳ درصد افزایش یافته است. با این حال، این قیمت‌ها تنها بخش کوچکی از مبلغ نهایی هستند که مصرف‌کننده باید پرداخت کند.

در حقیقت، هزینه‌های اضافی دیگری نظیر مالیات ارزش‌افزوده، بیمه شخص ثالث و سایر عوارض و پرداخت‌های قانونی به قیمت نهایی افزوده می‌شوند که در مجموع می‌توانند به طور میانگین ۲۰ درصد به قیمت مصوب افزوده کنند. برای مثال، اگر قیمت یک خودروی ایران‌خودرو در کارخانه ۳۰۰ میلیون تومان باشد، پس از اضافه شدن این هزینه‌ها، قیمت نهایی برای مصرف‌کننده ممکن است حدود ۴۰۰ میلیون تومان شود.

این افزایش قیمت‌ها، به‌ویژه در خودروهای اقتصادی و میان‌رده، منجر به پرداخت مبالغ قابل توجهی به دولت از طریق مالیات‌ها و عوارض مختلف می‌شود. در برخی خودروها، این مبلغ می‌تواند بین ۷۰ تا ۱۲۰ میلیون تومان متغیر باشد.

زیان‌های خودروسازان: ایران‌خودرو و سایپا در آستانه بحران

طبق صورت‌های مالی خودروسازان، این دو شرکت در ۶ ماه اول سال جاری به ترتیب ۱۱.۸ هزار میلیارد تومان (ایران‌خودرو) و ۷.۳ هزار میلیارد تومان (سایپا) زیان خالص داشته‌اند. به این ترتیب، در هر ماه خودروسازان به طور میانگین ۳.۲ هزار میلیارد تومان زیان کرده‌اند که این زیان در روز به حدود ۱۰۶ میلیارد تومان می‌رسد.

البته نکته مثبت این است که زیان‌های خودروسازان در مقایسه با سال گذشته کاهش یافته است. به طور مشخص، زیان ایران‌خودرو از ۱۵.۳ هزار میلیارد تومان در ۶ ماهه اول سال گذشته به ۱۱.۸ هزار میلیارد تومان کاهش یافته است.

چرا خودروسازان زیان می‌دهند؟

یکی از دلایل عمده زیان‌دهی خودروسازان، قیمت‌گذاری دستوری است که موجب شده قیمت‌های فروش خودروها بسیار پایین‌تر از هزینه‌های تولید آن‌ها باشد. به همین دلیل، ایران‌خودرو و سایپا مجبور به فروش محصولات خود با زیان می‌شوند. علاوه بر این، هزینه‌های بالای تولید، نیروی انسانی، روابط پرهزینه با قطعه‌سازان، و دیگر مسائل مدیریتی به این زیان‌ها دامن زده است.

ایران‌خودرو مدعی است که از سال ۱۳۹۷ تا نیمه اول ۱۴۰۳، زیان ناشی از قیمت‌گذاری دستوری به بیش از ۱۴۷ هزار میلیارد تومان رسیده است. این مبلغ به‌طور مستقیم به دولت مربوط می‌شود و ایران‌خودرو معتقد است که دولت باید این زیان‌ها را جبران کند.

چه راه‌حلی برای حل این بحران وجود دارد؟

افزایش تولید خودرو یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌هایی است که برای کاهش زیان خودروسازان مطرح شده است. در شرایطی که تولید خودرو به کمتر از ۱.۵ میلیون دستگاه در سال محدود شده، افزایش تولید می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و بهبود وضعیت مالی خودروسازان کمک کند.

چرا باید واردات خودرو افزایش یابد؟
اقتصاددانان معتقدند که واردات خودرو و آزادسازی قیمت‌ها می‌تواند به رقابتی‌تر شدن بازار و کاهش مشکلات ناشی از قیمت‌گذاری دستوری کمک کند. اگر تعرفه واردات کاهش یابد و قیمت‌ها آزاد شوند، تولیدکنندگان داخلی مجبور به رقابت با برندهای خارجی خواهند شد که این موضوع می‌تواند به افزایش کیفیت و بهبود شرایط بازار منجر شود.

بورس کالا: راه‌حل پیشنهادی برای قیمت‌گذاری شفاف‌تر

یکی از پیشنهادات کارشناسان برای حل مشکلات قیمت‌گذاری خودرو، عرضه خودرو در بورس کالا است. این روش به این دلیل مفید است که در بورس کالا، قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و از دخالت‌های دولتی جلوگیری می‌شود. علاوه بر این، عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند به کاهش حاشیه سود دلالان و ایجاد شفافیت در معاملات کمک کند.

مزایای بورس کالا شامل موارد زیر است:

• کاهش حاشیه سود دلالان: با عرضه خودرو در بورس کالا، واسطه‌ها و دلالان نمی‌توانند تفاوت قیمت‌ها را از بازار آزاد به جیب بزنند.
• افزایش شفافیت: قیمت‌ها در بورس کالا بر اساس تقاضای واقعی بازار تعیین می‌شود که باعث شفافیت بیشتر در بازار خودرو خواهد شد.
• ورود مشتری واقعی به بازار: عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند منجر به کاهش تقاضای سفته‌بازی و افزایش خرید واقعی از سوی مصرف‌کنندگان شود.

نتیجه‌گیری

افزایش قیمت خودروها به‌ویژه در شرایط فعلی، ضرورتی برای حفظ صنعت خودروسازی کشور و کاهش زیان‌های انباشته شده است. اما این اقدام نباید تنها راه‌حل مشکلات خودروسازی باشد. برای رسیدن به یک راه‌حل پایدار، باید به اصلاحات اساسی در سیاست‌های تولید و قیمت‌گذاری، همچنین افزایش رقابت از طریق واردات خودرو و عرضه در بورس کالا توجه بیشتری شود.

از سوی دیگر، دولت باید در نظر داشته باشد که زیان‌های گذشته خودروسازان را جبران کرده و زمینه برای تولید بیشتر خودرو و بهبود کیفیت را فراهم کند.