فقدان خودروی باکیفیت در سایه تعرفه های سنگین
سال‌هاست که واردات خودرو در ایران نه‌تنها راه‌حل رفع بحران بازار نبوده، بلکه خودش به یکی از مسائل پرحاشیه و پیچیده تبدیل شده. در حالی که مردم با قیمت‌های سرسام‌آور و کیفیت پایین خودروهای داخلی سر می‌کنند، واردات خودرو هم به‌جای رقابت‌سازی، به چالشی گرفتار در پیچ‌وخم تصمیم‌های دولتی و تعرفه‌های سنگین تبدیل شده است.
۱. تعرفه‌ها بالا، خودرو دور از دسترس
واردات خودرو در ایران با تعرفه‌های سنگین همراه است. یعنی اگر قیمت جهانی یک خودرو ۲۰ هزار دلار باشد، با محاسبه همه هزینه‌ها از جمله:
- حقوق ورودی
- سود بازرگانی
- مالیات بر ارزش افزوده
- عوارض مربوط به هلال احمر
- هزینه‌های شماره‌گذاری
در نهایت قیمت آن برای مصرف‌کننده ایرانی بیش از ۵۰ هزار دلار تمام می‌شود. یعنی چیزی نزدیک به سه برابر قیمت جهانی!
تازه این رقم‌ها در شرایطی است که نرخ ارز محاسباتی گمرک هم از ۲۸،۵۰۰ تومان به بالای ۶۸،۰۰۰ تومان تغییر کرده. نتیجه؟ قیمت نهایی خودروهای وارداتی، بسیار بالا و فراتر از توان مالی طبقه متوسط جامعه می‌شود.
۲. بلاتکلیفی در تصمیم‌گیری، سردرگمی در بازار
در روزهایی که انتظار می‌رفت تعرفه واردات خودرو تغییر کند، دولت بخشنامه‌ای صادر کرد که تعرفه ۱۰۰ درصدی همچنان پابرجاست. اما در فاصله کوتاهی، بخشنامه دوم صادر شد که اجرای اولی را متوقف کرد و گفت فعلاً تعرفه سال ۱۴۰۳ اعمال شود!
این اتفاقات پشت سر هم، آن‌هم ظرف یکی دو روز، نشان از بی‌ثباتی تصمیم‌گیری‌ها در نهادهای دولتی دارد. سوال اینجاست که چطور می‌شود یک روز قانونی تصویب شود و روز بعد اجرای آن متوقف شود، آن‌هم بدون هیچ توضیح مشخص و قانونی؟
۳. تعرفه بالا به نفع کیست؟
تعرفه بالا در عمل چه می‌کند؟ پاسخ ساده است:
- رقابت را حذف می‌کند
- انحصار خودروسازان داخلی را تقویت می‌کند
- کیفیت خودروها را پایین نگه می‌دارد
- قیمت‌ها را بالا می‌برد
- نارضایتی مردم را افزایش می‌دهد
خودروسازان داخلی، وقتی رقیب خارجی ندارند، نه دغدغه کیفیت دارند، نه انگیزه‌ای برای کاهش قیمت. محصولی که با تکنولوژی ۱۵ سال پیش ساخته می‌شود، با قیمت بالا در بازار عرضه می‌شود و مردم هم چاره‌ای جز خرید آن ندارند.
۴. سود پشت پرده
از کنار تعرفه بالا، فقط خودروسازان داخلی سود نمی‌برند. ذی‌نفعان دیگر این سیاست‌ها عبارتند از:
- واسطه‌ها و دلالان که از اختلاف شدید قیمت کارخانه تا بازار سود می‌برند.
- برخی نهادهای دولتی که از محل حقوق گمرکی درآمد کسب می‌کنند.
- بانک‌ها و شبکه‌های توزیع که واردات قطره‌چکانی و کمبود عرضه، برایشان سودآور است.
در نتیجه، این گروه‌ها نه‌تنها تمایلی به کاهش تعرفه ندارند، بلکه گاه در پشت پرده مقاومت هم می‌کنند.
۵. وعده‌های تکراری، نتیجه‌ای تکراری‌تر!
از زمان وزیران سابق وزارت صمت، مثل محمدرضا نعمت‌زاده و رضا فاطمی‌امین، همیشه وعده‌هایی برای کاهش تعرفه و تسهیل واردات داده شده. اما در عمل، یا این وعده‌ها به سرانجام نرسیده‌اند، یا واردات به شکل محدود، گزینشی و بدون اثرگذاری واقعی انجام شده.
برای مثال:
- در سال ۱۴۰۱ وعده واردات ۱۰۰ هزار دستگاه داده شد، اما فقط حدود ۶ هزار خودرو وارد کشور شد.
- طرح واردات خودروهای اقتصادی زیر ۱۰ هزار دلار هم به دلیل نبود نقل و انتقال بانکی، مخالفت برخی نهادها و تعرفه‌های بالا به بن‌بست خورد.
۶. تأثیر تعرفه بالا بر بازار خودرو
تعرفه بالا، اثرات مستقیمی بر بازار دارد که عبارتند از:
افزایش قیمت نهایی خودروهای وارداتی
تأثیر منفی بر قیمت خودروهای داخلی به دلیل نبود رقابت
کاهش تنوع و کیفیت خودروهای عرضه شده
افزایش نارضایتی عمومی
گسترش بازار واسطه‌گری و دلالی
در واقع، تعرفه بالا باعث می‌شود نه خودرو وارد شود، نه کیفیت ارتقا یابد، و نه مردم توان خرید داشته باشند.
راه‌حل چیست؟
درست است که واردات خودرو به‌تنهایی راه نجات بازار خودرو ایران نیست، اما می‌تواند به‌عنوان یکی از ابزارهای مکمل برای ایجاد رقابت، ارتقاء کیفیت، و تعدیل قیمت‌ها عمل کند. برای تحقق این هدف باید:
- تعرفه‌ها واقعی و معقول شوند، نه برای پر کردن جیب دولت یا حفظ انحصار.
- موانع واردات کاهش یابد تا مسیر واردات شفاف و قابل پیش‌بینی باشد.
- ساختار صنعت خودرو اصلاح شود، نه فقط در ظاهر، بلکه در عمل.
- خصوصی‌سازی واقعی انجام شود و رانت‌ها حذف شوند.
- نظارت قوی و بدون تبعیض در همه مراحل اجرا شود.
جمع‌بندی
تا زمانی که تعرفه‌های سنگین پابرجاست و واردات خودرو در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، بازار خودرو ایران همچنان جولانگاه قیمت‌های نجومی، کیفیت پایین و نارضایتی عمومی باقی خواهد ماند.
برای بهبود واقعی، باید تصمیم‌گیران دست از وعده‌های تکراری بردارند و در عمل، اصلاحات ساختاری، کاهش انحصار و ایجاد رقابت واقعی را در دستور کار قرار دهند. فقط در آن صورت است که می‌توان به آینده‌ای بهتر برای بازار خودرو ایران امیدوار بود.
دیدگاه بگذارید
اولین نفر باشید که دیدگاه خود را می نویسد