قیمت‌ گذاری خودرو براساس صورت‌ های مالی ۶ ماه گذشته

در روزهایی که قیمت دلار و هزینه‌های تولید در کشور ما تقریباً لحظه‌ای تغییر می‌کند، صحبت‌های یکی از اعضای شورای رقابت درباره نحوه قیمت‌گذاری خودروهای داخلی، دوباره بحث داغ بازار خودرو را بر سر زبان‌ها انداخت.

محسن بهرامی ارض اقدس، عضو شورای رقابت اعلام کرده که قیمت خودروهای تولید داخل بر اساس صورت‌های مالی ۶ ماه گذشته خودروسازان و با فرمولی به نام کاست‌پلاس (Cost Plus) محاسبه می‌شود. در این روش، هزینه تولید به‌علاوه درصدی سود منطقی، مبنای تعیین قیمت خودرو قرار می‌گیرد.

آیا شورای رقابت جلوی انحصار را می‌گیرد؟

آقای بهرامی می‌گوید شورای رقابت تنها مرجع تشخیص وجود انحصار در بازار است. اگر تشخیص دهد که در بازاری رقابت وجود ندارد، این شورا باید برای ایجاد رقابت دستورالعمل بدهد یا نهاد تنظیم‌کننده خاص آن بخش را معرفی کند.
اما سوال اینجاست:

• چرا با وجود این همه ابزار قانونی، همچنان در بازار خودرو انحصار داریم؟
• چرا همین شورا نتوانسته جلوی قدرت انحصاری خودروسازان بزرگ را بگیرد؟

به بیان ساده‌تر، اگر شورا واقعاً ابزار مقابله با انحصار را دارد، چرا در سال‌های اخیر شاهد محدودتر شدن رقابت در بازار خودرو بوده‌ایم؟

خودروسازان قیمت را تعیین کنند؟

به گفته این عضو شورا، خودروسازان مدت‌هاست به دنبال این هستند که قیمت محصولاتشان را خودشان تعیین کنند. اما شورای رقابت مخالف است و می‌گوید قیمت باید بر اساس معیارهای شفاف و منطقی مشخص شود. نکته جالب اینجاست که همین شورا در عمل، قیمت‌ها را با استناد به صورت‌های مالی قدیمی خودروسازان تعیین می‌کند — همان داده‌هایی که خود خودروسازان ارائه می‌دهند!

ایرادات جدی در روش قیمت‌گذاری

بهرامی به صراحت گفته قیمت خودروها با توجه به شرایط گذشته تعیین می‌شود، در حالی که:

• نرخ ارز در ایران گاهی در عرض چند ساعت دچار نوسان می‌شود.
• تورم تقریباً به صورت لحظه‌ای در حال افزایش است.
• هزینه‌های تولید هم با توجه به وضعیت بازار و تغییرات نرخ مواد اولیه، دائماً در حال تغییر است.

یعنی در واقع قیمت امروز یک خودرو، بر پایه هزینه‌های ۶ ماه پیش تعیین می‌شود؛ در شرایطی که واقعیت بازار امروز کاملاً متفاوت است. همین مسئله باعث شده نه مصرف‌کننده راضی باشد و نه خودروساز؛ چون این قیمت‌ها گاهی به زیان تولیدکننده و گاهی به ضرر خریدار تمام می‌شود.

جمع‌بندی

اگر بخواهیم منصفانه نگاه کنیم:

• شورای رقابت حق قیمت‌گذاری مستقیم ندارد، اما با ابزارهایی مثل تعیین ضوابط و دستورالعمل‌ها، در عمل در قیمت‌گذاری خودرو نقش دارد.
• روش کاست‌پلاس (Cost Plus) شاید در بازارهای با ثبات منطقی باشد، اما در شرایط اقتصادی پرنوسان ایران، کارایی لازم را ندارد.
• ادعای تشخیص انحصار توسط شورا در حالی مطرح می‌شود که هنوز در عمل، انحصار در بسیاری از بازارها — از جمله خودرو — پابرجاست.