علت تغییر رفتار رنو در ایران

تحریم‌های ایالات متحده آمریکا در وضعیتی کمپانی‌های خودروساز خارجی را از کشور راند که در این میان، رنویی‌ها رفتاری متفاوت از گذشته را بروز داده و گویا قرار است تولید در ایران را به طور کامل متوقف کنند.

اینکه رنو مثل دیگر برندهای خودروساز خارجی تحت تأثیر تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار گرفته، کاملاً عادی است، اما نکته اینجاست که خودروساز فرانسوی در مقایسه با دور قبلی تحریم‌ها، رفتاری منفعلانه و دور از انتظار در پیش گرفته است. در طول سال‌های ۹۱ و ۹۲ که خودروسازی ایران با تحریم‌های بین المللی مواجه و شرکای خود را یک به یک از دست داد، رنویی‌ها با وجود کاهش سطح فعالیت‌شان در کشور، به طور کامل خروج نکرده و ارسال قطعات برای تولید محصولات مربوط به خانواده آل ۹۰ را ادامه دادند. حتی با وجود آنکه مشکلات موجود بر سر راه نقل و انتقال مالی، اجازه نمی‌داد رنو پول خود را از خودروسازان ایرانی دریافت کند، این کمپانی کماکان ماند و ارتباط خود را با صنعت خودروی کشور حفظ کرد.

در واقع هرچند در دور قبلی تحریم‌ها، طناب پیوند رنو و خودروسازی ایران به مو رسید، ولی پاره نشد و تولید محصولات مربوط به خانواده آل ۹۰ ادامه یافت. این درحالی است که با بازگشت تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا علیه خودروسازی ایران از نیمه مرداد امسال، رنو رفتاری متفاوت از گذشته را در پیش گرفت و چهره جدیدی از خود نشان داد. آن طور که از شواهد و قرائن بر می‌آید و روند تولید محصولات رنو در چند ماه اخیر نشان می‌دهد، خودروساز فرانسوی این بار عزمی جدی برای رفتن دارد و به احتمال زیاد، تا پیش از پایان سال جاری، تولید محصولات این کمپانی در ایران خودرو و پارس خودرو متوقف خواهد شد.

پس از آنکه دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در اردیبهشت امسال خروج این کشور را از توافق هسته‌ای و برجام اعلام کرد، معلوم شد آمریکایی‌ها خودروسازی ایران را در اولویت بازگشت تحریم‌ها قرار داده‌اند، حتی زودتر از تحریم نفتی. بر این اساس، اداره خزانه داری آمریکا اعلام کرد تحریم‌های سختگیرانه علیه خودروسازی ایران از نیمه مرداد برمی‌گردد. در نظر گرفتن این تحریم‌ها بدان معنا بود که هرگونه مراوده با خودروسازان و قطعه سازان ایرانی، ممنوع بوده و جرائم سنگینی را در پی خواهد داشت.

به فاصله کوتاهی بعد از خروج آمریکا از برجام و وعده بازگشت تحریم‌ها، بیشتر خودروسازان خارجی، مستقیم و غیرمستقیم پیغام دادند که امکان ماندن در ایران را نداشته و مجبور به رفتن هستند. این درحالی بود که رنو موضعی نسبتاً متفاوت گرفت و اعلام کرد با وجود تحریم‌های آمریکا، در ایران خواهد ماند. این خبر مهم را کارلوس گوسن مدیرعامل رنو- نیسان- میتسوبیشی در جمع سهامداران این ائتلاف خودروسازی اعلام و حتی تاکید کرد که ماندن رنو در دوران تحریم، می‌تواند در آینده به مزیتی بزرگ برای این خودروساز در بازار ایران تبدیل شود. اظهارات گوسن موجی از امیدواری را بابت ماندن خودروساز معتبر اروپایی در ایران و ادامه تولید محصولات خانواده آل ۹۰ ایجاد کرد، ولی به فاصله کوتاهی، رنویی‌ها تغییر موضع داده و خبر از رفتن دادند.

بنا به گفته مسوولان رنو، با توجه به بازگشت تحریم‌های آمریکا و بروز مشکلاتی از جمله محدودیت نقل و انتقال پول، این کمپانی دیگر نمی‌تواند به فعالیت در خودروسازی ایران ادامه دهد. آن‌ها با ذکر اینکه رنو می‌خواهد بازار از دست رفته ایران را در آفریقا جبران کند، از توقف ارسال قطعات خودرو به کشور تا پایان سال میلادی جاری خبر دادند. این پیغام رنو به وضوح معلوم کرد خودروساز فرانسوی دیگر میل و انگیزه و توانی برای ماندن در ایران ندارد. در ادامه، انتشار آمار تولید خودروسازان داخلی هم نشان داد تیراژ محصولات رنو در ایران به شدت نزول کرده و با ادامه روند فعلی، تولید خانواده آل ۹۰ در آینده‌ای نه چندان دور متوقف خواهد شد. طبق آمار منتشره، در مجموع تیراژ خانواده تندر ۹۰ (شامل تندر معمولی، پارس‌تندر، تندر اتومات و ساندرو) در طول پنج ماه نخست امسال به ۳۲ هزار و ۶۰۰ دستگاه رسیده است. این آمار نشان می‌دهد تیراژ این خانواده نسبت به ۵ ماه ابتدایی سال گذشته، نزدیک به ۴۴ درصد کاهش یافته، آن هم درحالی که روند تولید محصولات رنو تا پیش از خروج آمریکا از برجام، مثبت بود. اگر چه مشکلات داخلی هم در نزولی شدن تولید رنو بی‌تأثیر نبوده، با این حال وعده بازگشت تحریم‌ها و اجرایی شدن این وعده که به مختل شدن ارسال قطعات از خارج منجر شده، نقش اصلی را در این ماجرا دارد.

در اطلاعیه‌ای هم که چندی پیش پارس خودرو (یکی از تولیدکنندگان محصولات رنو در ایران) منتشر کرد، به صراحت گفته شده بود تولید خودروهای رنو (به خاطر مختل شدن تأمین قطعات از ناحیه خودروساز فرانسوی) افت کرده است. آمار می‌گوید، ۲۵ هزار و ۹۰۲ دستگاه انواع تندر-۹۰ و ساندرو در این شرکت به تولید رسیده که نسبت به پنج ماه نخست سال گذشته، نزدیک به ۳۴ درصد کاهش را نشان می‌دهد. اوضاع البته در ایران خودرو هم بهتر نیست و این خودروساز هم افتی بزرگ را در تولید محصولات رنو به خود می‌بیند و با چالش تحویل رنوهای ثبت نامی دست و پنجه نرم می‌کند. طبق آمار مربوط به پنج ماه نخست امسال، ایران خودرویی‌ها با توجه به تیراژ ۶ هزار و ۶۹۸ دستگاهی‌شان در تولید تندر ۹۰، با کاهش نزدیک به ۶۴ درصدی رو به رو شده‌اند.

هرچه هست، شواهد و قرائن نشان می‌دهد رنوی ۲۰۱۸، رنوی ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ نیست و این خودروساز فرانسوی قصد ندارد این بار مثل گذشته در کنار خودروسازی ایران بماند و تولید محصولاتش را حتی در تیراژی اندک ادامه دهد.

ناتوانی رنو برای مقابله با تحریم

ولی چرا رفتار رنو تغییر کرد؟ چه شد این خودروساز معتبر اروپایی که تحریم‌های قبلی را تاب آورد و «جاده مخصوص» را ترک نکرد، این بار طاقت نیاورد و عطای بازار ایران را به لقایش بخشید؟

در جواب به این سؤال، دلایل گوناگونی از طرف کارشناسان و فعالان صنعت خودرو مطرح می‌شود، که در این میان، «شدت و سختی تحریم‌های جدید» و «بی‌انگیزگی رنو» اصلی‌ترین علل تغییر رفتار و ترک ایران از طرف این خودروساز عنوان می‌شوند.

شکی وجود ندارد که تحریم‌های آمریکا نقش محوری را در خروج رنو از ایران بازی می‌کند و مثل دیگر خودروسازان خارجی، این برند هم توان مقابله با ترکش‌های تحریم را در خود نمی‌بیند و اگر هم ببیند، انگیزه‌ای برای تحمل سختی‌ها ندارد. به اعتقاد خیلی از کارشناسان، آمریکایی‌ها در دور جدید تحریم خودروسازی ایران، در پی بستن تمامی منافذ هستند تا هیچ خودروساز و قطعه ساز خارجی نتواند با ایرانی‌ها همکاری و مراوده داشته باشد. مشکل بزرگی که تحریم‌های آمریکا ایجاد کرده، محدود کردن عملیات نقل‌وانتقال پول است، به نحوی که کمپانی‌های خارجی عملاً نمی‌توانند مراودات مالی عادی با طرف‌های ایرانی داشته باشند. به‌عنوان مثال، همین رنو هم اکنون امکان دریافت پول خود بابت ارسال قطعات به ایران را ندارد پس طبیعی است که برای ادامه همکاری سست شود.

در این خصوص، حسن کریمی سنجری کارشناس خودرو ضمن تأیید تغییر رفتار رنو در دور جدید تحریم‌ها علیه خودروسازی ایران، می‌گوید: شواهد نشان می‌دهد رنو قصد ماندن در ایران را ندارد و تولید محصولاتش هم تا چندی دیگر متوقف خواهد شد و علت این تغییر رفتار را می‌توان در سختی تحریم‌ها و بی‌انگیزگی این شرکت (برای ماندن در ایران) جست‌وجو کرد.

وی گفت: تحریم‌های جدید علیه خودروسازی ایران، خیلی جدی‌تر از گذشته است، چون منافذ ارتباط با خارجی‌ها بسته شده و حتی بعضی کمپانی‌های چینی هم بابت ادامه همکاری دچار تردید شده‌اند. کریمی با ذکر اینکه با وجود عدم خروج اروپایی‌ها از برجام، وابستگی سیستم مالی جهان به آمریکایی‌ها مشکل‌ساز شده، افزود: ساختار بانکی دنیا پیچیدگی زیادی دارد و اغلب انتهای هر اقدام مالی در آخر به آمریکایی‌ها ختم می‌شود و همین موضوع، کمپانی‌ها را از ادامه همکاری با ایران منصرف یا با تردید جدی رو به رو کرده است. این کارشناس ادامه داد: حتی گفته می‌شود چینی‌ها و هندی‌ها که در اجرای تحریم‌های قبلی چندان پررنگ عمل نکردند نیز با تهدید و تطمیع آمریکا رو به رو شده‌اند و این موضوع نشان می‌دهد کمپانی‌های خارجی از جمله رنو کار خیلی سختی برای ادامه همکاری با ایران دارند.

کریمی بر این باور است که تحریم‌های آمریکا، اقتصاد کلان کشورها را نشانه رفته نه اختصاصاً شرکت‌های آنها را. به گفته وی، آمریکا به کشورها می‌گوید اگر مثلاً از ایران نفت بخرید، فلان شرکت‌تان را تحریم خواهم کرد، پس طبیعی است که دست و پای کشورها و کمپانی‌های گوناگون دنیا برای ادامه همکاری با ایران سست شود.

کریمی در جواب به این سؤال که شرکای رنو چه نقشی در خروج این شرکت از ایران دارند، گفت: به هر حال اینکه نیسان و میتسوبیشی به‌عنوان شرکای رنو در بازار آمریکا حضور دارند و احتمالاً به واسطه تحریم، تحت فشار قرار گرفته‌اند نیز می‌تواند یکی از دلایل رفتن رنو باشد. رنو فعلاً در بازار آمریکا حضور ندارد، ولی نیسان و میتسوبیشی که شرکای آن هستند، در این بازار فعالیت می‌کنند و برخی معتقدند، آمریکایی‌ها رنو را از ناحیه این دو برند ژاپنی، بابت ترک ایران تحت فشار قرار داده‌اند.

انگیزه رنو را گرفتند

اما دیگر علت تغییر رفتار رنو در قبال ایران، بی انگیزگی این کمپانی به خاطر اتفاقات رخ داده در دوران پسابرجام است. رنویی‌ها که در تحریم قبلی ایران را ترک نکرده بودند، با حصول توافق هسته‌ای و اجرایی شدن برجام، پروژه‌ای جدید را در کشور کلید زده و بر آن شدند تا به طور مستقل در خودروسازی ایران فعالیت کنند.

از همین رو، قراردادی مشترک بین این خودروساز با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و همچنین یک شرکت بخش خصوصی، منعقد و رنو به‌عنوان سهامدار اصلی معرفی شد. امضای این قرارداد به معنای حضور مستقل رنو در خودروسازی و بازار ایران تلقی می‌شد و به تعبیر بعضی کارشناسان، این امتیاز ویژه، پاداش ماندن رنویی‌ها در ایران در طول دوران تحریم بود.

این در حالی بود که مجموعه حواشی و سنگ اندازی‌های داخلی اجازه اجرایی شدن قرارداد رنو را نداد و در آخر با تحریم مجدد خودروسازی ایران، قرارداد موردنظر عملاً به بایگانی رفت.

حال گفته می‌شود علت اصلی بی‌انگیزگی رنو برای ماندن در ایران و مقابله با تحریم‌ها، اجرایی نشدن همین قرارداد است، چه آنکه رنو میل چندانی به مشارکت مستقیم با خودروسازان ایرانی نداشته و فعالیتی مستقل را می‌خواهد. پس چون عملی شدن پروژه «رنوی مستقل» به واسطه سنگ اندازی‌های داخلی تقریباً غیرممکن می‌نماید، رنو میل و انگیزه‌ای برای ماندن در ایران ندارد.

در این خصوص، کریمی سنجری عقیده دارد که مشکلات و حواشی داخلی، انگیزه ادامه فعالیت در ایران را از رنو گرفته است.

وی گفت: قراردادی که این کمپانی با سازمان گسترش و بخش خصوصی منعقد کرد، در نوع خود مناسب بود چون مالکیت را رنو در دست داشت و این موضوع می‌توانست به شکل گیری خودروسازی مستقل در ایران (به‌عنوان رقیبی جدی برای ایران خودرو و سایپا) کمک کند.

کریمی افزود: پس وقتی این قرارداد اجرایی نشد، رنو هم انگیزه‌اش را برای ادامه فعالیت در ایران آن هم با وجود تحریم‌های سختگیرانه، از دست داد. این کارشناس همچنین به ممنوعیت واردات خودرو به کشور هم اشاره و تاکید کرد: رنویی‌ها به واسطه صادرات خودرو کامل، بازار مناسبی را برای خود در ایران فراهم کرده بودند که ممنوعیت واردات، این امتیاز را هم از آنها گرفت و انگیزه ماندن‌شان را بیشتر کاهش داد.