بررسی کنش بخش تقاضا در مقابل افزایش قیمت‌ها
خیلی از کارشناسان مدت‌هاست که نسبت به رفتار هیجانی متقاضیان در مواجهه با نوسات بازار خودرو هشدار می‌دهند. اگرچه رفتارهای هیجانی سمت تقاضا، واکنشی است نسبت به عملکرد عرضه کنندگان خودرو، با این حال به نظر می‌رسد این رفتارها سمت و سوی مشخصی ندارد. به صورتی که در بعضی مقاطع متقاضیان به بازار خودرو پشت کرده و تقاضا افت می‌کند و در زمان‌هایی هم تقاضا به بالاترین میزان خود می‌رسد و عرضه خودروسازان پاسخگوی تقاضای بازار نیست.
این افت و خیز تقاضا، تأثیر زیادی بر قیمت محصولات تولیدی داشته و در بعضی موارد هم نابسامانی بازار را به همراه دارد. به این ترتیب نقش طرف عرضه در ایجاد نوسان قیمتی در بازار خودرو امری واضح و مشخص است. ولی در اتفاقات هفته اخیر بازار که قیمت‌ها روند صعودی به خود گرفت بعضی تحلیلگران بر نقش مؤثر مشتریان خودرو تاکید دارند و اینکه رفتارهای هیجانی آنان را یکی از عوامل آشفتگی بازار می‌خوانند؛ به صورتی که بعضی از متقاضیان با انتظار تورمی سال آینده به بازار هجوم آورده و هر خودرویی را با هر قیمتی خریداری کردند که همین موضوع منجر به افزایش قیمت‌ها در سطح غیرمعقولی شد. به این ترتیب بخشی از تقاضا به خاطر بی‌اعتمادی به گروه‌های خودروساز در زمینه تولید همراه با کیفیت و همچنین تورم انتظاری این روزها در بازار شکل گرفته است. در این میان ولی بعضی مشتریان هم افزایش قیمت‌ها را تنها حبابی خواندند که با افزایش تولید این حباب از بین خواهد رفت. بعضی کارشناسان هم در این خصوص با مشتریان هم نظر بودند؛ به صورتی که تاکید بر نخریدن خودرو در وضعیت کنونی داشتند. آنها با این ادله که دلالان و واسطه‌گران بار دیگر سرمایه خود را به سمت بازار خودرو حرکت دادند و همین عامل منجر به افزایش کاذب قیمت‌ها شده، خریداران را از خرید بر حذر داشتند.
البته می‌توان دیدگاه دیگری هم برای بخش تقاضا تعریف کرد. براساس این دیدگاه، مشتریان به‌منظور خرید خودروی مورد تقاضای خود در بازار حضور پیدا نمی‌کنند و فقط تقاضای خرید را تا زمان عرضه خودرو توسط خودروسازان به تأخیر می‌اندازند. آنها مترصد فرصت باقی می‌مانند و به محض اینکه گروه‌های خودروساز در قالب پیش فروش یا فروش قطعی اقدام به عرضه محصولات خود کنند در صف فروش حضور پیدا کرده و اقدام به خرید خودروی مورد نظر می‌کنند. حال با توجه به تنوع دیدگاه مشتریان در وضعیت کنونی بازار این پرسش مطرح می‌شود که کدام دیدگاه، دست بالا را در بین متقاضیان و مصرف کنندگان دارد؟ و سؤال دیگر اینکه تأثیر این رفتار غالب بر نمودار قیمتی بازار چگونه است، آن را صعودی می‌کند یا در سراشیبی قرار می‌دهد؟
کارشناسان در جواب به این سؤال عقیده دارند سه مؤلفه مؤثر روی قیمت خودرو در وضعیت کنونی فعال شده است. نرخ ارز، تورم انتظاری و حضور پررنگ دلالان در بازار خودرو. آنها می‌گویند: در وضعیت حاضر نرخ ارز روند صعودی به خود گرفته است. از سوی دیگر به خاطر بی‌اعتمادی به سیاست‌گذاران و سیاست‌های اتخاذ شده این ذهنیت در جامعه تشدید شده است که سال آینده به خاطر افزایش نرخ تورم، قیمت‌ها روند صعودی به خود می‌گیرد، پس یک تورم انتظاری در ارتباط با سال آینده در اذهان شکل گرفته است. پس کارشناسان عقیده دارند تورم انتظاری شکل گرفته بیشترین سهم را در تفکر متقاضیان دارد. در راستای شکل گیری همین تفکر شاهد هستیم که سرمایه‌های سرگردان هم براساس همین تحلیل به بازار ورود می‌کنند. وجود سرمایه‌های سرگردان و تورم انتظاری شکل‌گرفته دست در دست هم موجب افزایشی شدن نمودار قیمت در بازار خواهند شد. کارشناسان تنها مساله‌ای را که می‌تواند صعود قیمت‌ها در بازار را متوقف کند، افزایش عرضه عنوان می‌کنند.
کالبدشکافی تقاضا
همان‌طور که اشاره شد مصرف‌کنندگان یا به عبارت دیگر طرف تقاضا سهم عمده‌ای در صعودی شدن نمودار قیمتی در بازار دارند. آنها براساس تحلیل خود به کنش در بازار می‌پردازند. بخش نخست کنشگران به این خاطر در بازار حضور پیدا کرده و اقدام به خرید خودرو می‌کند که چشم‌انداز مثبتی برای آینده اقتصاد و همچنین بازار خودرو قائل نیست. این دسته از مشتریان عقیده دارند با توجه به ضربه پذیر بودن اقتصاد کشور از یک طرف و هوشمندانه‌تر شدن تحریم‌ها از سوی دیگر، شرایط تولید خودروسازان از این دو ناحیه آسیب خواهد دید. استناد آنها اتفاقی است که در دور نخست تحریم‌ها در سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ شاهد آن بودیم. در دور نخست تحریم‌ها، گروه‌های خودروساز نیمی از توان تولیدی خود را به خاطر اعمال تحریم از دست دادند و به لحاظ کیفی محصولات تولیدی خودروسازان وضعیت مساعدی نداشت. پس متقاضیانی که این تحلیل را دارند با تاکید بر نیاز خودروسازان به تأمین بخشی از قطعات از منابع تأمین خارجی و اینکه در وضعیت فعلی شرکای اصلی خودروسازان از خطوط تولید خارج شده‌اند، چشم انداز روشنی برای آینده خودرو نمی‌بینند. پس آنان عقیده دارند که هر چه به جلو برویم خطوط تولید خودروسازان خلوت‌تر می‌شود و نمودار کیفیت هم سیر نزولی به خود می‌گیرد، در این وضعیت نمایندگان این تفکر تاکید دارند باید هر چه سریعتر در بازار حضور پیدا کرده و خرید خود را انجام دهند. بدبینی به وضعیت اقتصادی کشور و مه آلود بودن فضای آن، موجب می‌شود تا خودرو به عنوان یک کالا دچار تغییر جایگاه شود.
خودرو که به طور معمول در طبقه کالاهای مصرفی قرار دارد به خاطر فساد ناپذیر بودن و امکان نگهداری طولانی، جایگاه خود را از یک کالای مصرفی به یک کالای سرمایه‌ای در بین جامعه تغییر می‌دهد؛ پس شاهد هستیم که بخشی از متقاضیان برای حفظ ارزش دارایی خود به بازار ورود کرده و سرمایه ریالی خود را به خودرو تبدیل می‌کنند. این بخش از متقاضیان در واقع دلالانی هستند که در وهله اول به خاطر حفط ارزش سرمایه خود و در مرحله بعد به طمع کسب سود در بازار حضور پیدا کرده و خودروخریداری می‌کنند.
مساله‌ای که این نوع تفکر به آن استناد می‌کند، این است که در طول سال آینده درآمدهای ارزی دولت از فروش نفت کاهش خواهد یافت و دولت برای جبران کسری بودجه مجبور به چاپ اسکناس و بالا بردن پایه پولی کشور می‌شود. این اتفاقات اسباب صعودی شدن نرخ تورم در اقتصاد کشور را مهیا می‌کند. پس در طول سال آتی شاهد جهش تورمی خواهیم بود. پس علاوه‌بر کاهش عرضه، تورم انتظاری و حجم تقاضایی که این تورم به بازار تحمیل می‌کند، موجب افزایش بیش از پیش قیمت‌ها خواهد شد.
بخش دیگری از متقاضیان به اندازه دسته اول به شرایط اقتصادی کشور بدبین نیستند. آنها عقیده دارند شرایط فعلی بازار بیش از اینکه از مولفه‌های اقتصادی تأثیر گرفته باشد، تحت تأثیر شرایط هیجانی و جولان دلالان و واسطه‌ها در بازار است. نمایندگان این تفکر بر خلاف نمایندگان تفکر پیشین که امیدی به سیاست‌گذاران و دولتمردان برای حل بحران‌های پیش رو ندارند، همچنان نیم نگاهی امیدوارانه به سیاست‌گذاران کلان کشور دارند. آنها عقیده دارند در وضعیت خاص و ویژه دولتمردان به بازار ورود کرده و اجازه نمی‌دهند واسطه‌ها حاکم مطلق بازار باشند. پس این تفکر تقاضای خرید خود را تا زمان عرضه دستوری گروه‌های خودروساز به تأخیر می‌اندازند. البته در این تفکر هم باز رد پایی از دلالان قابل مشاهده است. با توجه به فرمول جدید قیمت‌گذاری از مبدأ، گروه‌های خودروساز موظف هستند محصولات خود را ۵ درصد زیر حاشیه بازار عرضه کنند. این ۵ درصد در شرایط نوسانی می‌تواند برای واسطه‌ها و دارندگان سرمایه‌های سرگردان جذاب باشد و آنها را مجاب کند تا در طرح‌های فروش خودروسازان حضور داشته باشند.
بخشی از تقاضا هم با توجه به اوج گرفتن نمودار قیمتی خودرو و ناتوانی در تأمین نقدینگی برای خرید به ناچار از چرخه بازار حذف خواهد شد.
چگونگی مدیریت بخش تقاضا
همان‌طور که در ابتدای گزارش به آن اشاره کردیم رشد قیمتی خودرو در بازار دور از ذهن نخواهد بود؛ حال این پرسش مطرح می‌شود که واکنش متقاضیان به وضعیت بازار چگونه خواهد بود؟ و سؤال دوم اینکه رفتار سمت تقاضا چه تاثیری بر قیمت‌ها خواهد داشت؟
در این زمینه حسن کریمی سنجری کارشناس خودرو می‌گوید: در ارتباط با وضعیت فعلی بازار سه عامل دخیل هستند. افزایش نرخ ارز، ایجاد تورم انتظاری و پیش‌خریدهای انجام گرفته توسط دلالان که توانسته در روزهای گذشته بازار خودرو را ملتهب کند. این کارشناس می‌گوید: هم اکنون طرف تقاضا، چه مصرف کننده واقعی، چه دلال این تحلیل را دارد که قیمت خودرو باز هم روند صعودی خواهد داشت؛ پس در بازار حضور پیدا می‌کند.
امیرحسن کاکایی، کارشناس خودرو هم به نقش فروش‌های فوری انجام گرفته توسط خودروسازان اشاره می‌کند و می‌گوید: چنانچه خودروسازان بتوانند با فروش فوری خودرو نیاز بازار را تأمین کنند و این عرضه تداوم داشته باشد، می‌توان امیدوار بود که قیمت خودرو در بازار روند نزولی به خود بگیرد. این کارشناس خودرو با اشاره به شرایط بازار می‌گوید: هم اکنون تقاضای موجود در بازار به لحاظ نیاز به خودرو نیست بلکه متقاضیان درپی بیمه کردن ارزش پول خود در آینده و در مواجهه با رشد تورم آتی هستند. پس با توجه به تورم انتظاری و حضور سرمایه‌های سرگردان در بازار خودرو، روند افزایش قیمت حداقل تا پایان سال صعودی خواهد بود.
این کارشناس تاکید می‌کند: چنانچه فروش فوری خودروسازان نتواند جوابگوی نیاز بازار باشد. بازار برای سرمایه‌های سرگردان جذاب‌تر خواهد شد.
دنیای اقتصاد
دیدگاه بگذارید
اولین نفر باشید که دیدگاه خود را می نویسد