از کالسکه آتشی تا دودی که به حلق مردم می‌رود
شاید تا چند سال پیش واژه آلودگی هوا جایگاهی در زندگی بشر نداشت ولی امروزه مدام آن را می‌شنویم و انگشت اتهام به سمت خودرو یا همان منابع متحرک گرفته می‌شود، به گفته کارشناسان ۷۰ درصد دلیل آلودگی هوا ناشی از خودروهاست از این رو دولتمردان به فکر راه چاره‌ای برای این معضل افتاده‌اند که یکی از موثرترین آنها کاهش استفاده از خودروی شخصی و تقویت حمل و نقل عمومی یا وسایل نقلیه بدون آلایندگی مثل دوچرخه است.
زمانی که برای نخستین بار چرخ خودرو در گوشه‌ای از دنیا به حرکت درآمد شاید به هیچ ذهنی خطور نکرده بود که روزی خواهد رسید این دستگاه‌های چهارچرخ در کنار رفاهی که برای بشریت به همراه دارند بلای جان انسان هم شوند، تاریخ دقیقی از ورود نخستین خودرو به ایران وجود ندارد ولی مطابق بعضی اسناد تاریخی، نخستین بار در آذرماه ۱۲۷۹ خورشیدی طی سفر مظفرالدین شاه به اروپا بود که دو خودرو با دو راننده یا همان شوفر فرانسوی راهی ایران شد.
مردم به خودروی مظفرالدین شاه «کالسکه آتشی» می‌گفتند. این خودروهای چهار نفره که سرعتشان از ۴۰ کیلومتر بر ساعت تجاوز نمی‌کرد،به مرور مورد استقبال سیاستمداران، ملاکان بزرگ و تجار سرشناس قرار گرفت و از سال ۱۲۸۹، قانون مالیات شهری بر وسایل نقلیه از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و دولت اجازه یافت از هر خودرو ماهانه پنج تومان مالیات دریافت کند این هزینه آن‌قدر زیاد بود که فقط مرفهین جامعه از عهده آن برمی‌آمدند.
البته چون در آن زمان وضعیت جاده‌ها مناسب نبود خودرو نتوانست در بین مردم محبوبیت یابد اما از سال ۱۲۸۵ با احداث جاده جلفا - تبریز و سال ۱۲۸۸ احداث جاده انزلی - رشت - قزوین، خودرو مورد اقبال قرار گرفت به صورتی که به مرور برای جوانان از خانه نیز مهم‌تر شد و هر جوانی باید یک خودرو می‌داشت تا سَری در سَرها بیرون بیاورد، این افزایش شمار خودرو موجب هرج و مرج در رفت و آمد شد و بر همین اساس در سال ۱۲۸۵ بلدیه تهران با هدف بهبود شرایط زندگی شهری و وضع قوانین عبور و مرور مشخص برای خودروها، درشکه‌ها و کالسکه‌ها تأسیس شد و به رفت و آمدها نظم داد.
پس از جنگ جهانی اول شمار خودروها در ایران و به ویژه در تهران به طور چشمگیری افزایش یافت. این افزایش خودرو در تهران با رشد ترافیک و بی‌قانونی در مقررات رانندگی همراه بود سرانجام نظمیه تهران در سال ۱۲۹۵ بخشنامه‌ای خطاب به رانندگان خودروهای خصوصی و عمومی صادر کرد تا در اداره نظمیه حضور یابند و امتحان رانندگی بدهند و خودروهایشان را شماره‌گذاری کنند.
رفته‌رفته خودرو در نزد ایرانیان محبوبیت زیادی یافت و گویی راه ۱۰۰ ساله را یک روزه طی کرد و اکنون در هر گوشه دورافتاده‌ای از کشور تا چشم کار می‌کند خودروها در رفت و آمد هستند؛ اما گویی ما انسان‌ها عادت داریم در ابتدا از هر چیزی بی‌ضابطه استفاده کنیم تا زمانی که دودش به چشم خودمان برود و آن وقت به فکر چاره خواهیم افتاد؛ نمونه بارز آن همین حجم زیاد خودرو است که امروزه به منبع اصلی آلودگی هوا در کلانشهرها تبدیل شده و کارشناسان عقیده دارند که بیش از ۷۰ درصد دلیل آلودگی هوا در شهرهای بزرگ زیر سر خودرو یا همان به اصطلاح منابع متحرک است.
کشورهای اروپایی زودتر به این نتیجه رسیدند که باید این غول آهنی را در راستای حفظ سلامت خود مهار کنند از این رو با اخذ مالیات، افزایش قیمت سوخت و گران کردن اجاره پارکینگ‌ها تا حد زیادی موفق شدند، از این رو رویکردها به سمت استفاده از دوچرخه و وسایل حمل و نقل عمومی سوق داده شد، البته در ایران هم چند سالی است پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو آغاز شده در واقع آذرماه ۱۳۹۴ این پویش از شهر اراک شروع شد و اکنون پس از گذشت این مدت ۱۸۷ شهر به آن پیوسته‌اند.
امروزه در ایران روزانه ۱۰۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود که عدد بسیار بالایی است و نتیجه آن افزایش آلودگی در کلانشهرها به ویژه تهران است که جدی گرفتن پویش‌هایی مثل سه‌شنبه‌های بدون خودرو می‌تواند گام بزرگ و تاثیرگذاری در کاهش آلودگی ناشی از استفاده بی‌حساب و کتاب از خودرو داشته باشد. در واقع افرادی که به این پویش می‌پیوندند سه‌شنبه هر هفته از خودروی شخصی استفاده نمی‌کنند و برای رفت و آمد به حمل و نقل عمومی یا دوچرخه روی می‌آورند.
چندی است که شاهد فعالیت دوچرخه‌های نسل چهارم در قالب بیدود در سطح شهر تهران هستیم که شهرداری تهران می‌گوید روزانه ۸ هزار سفر با دوچرخه‌های بیدود فقط در مرکز شهر تهران اتفاق می‌افتد که این تردد موجب شد انتشار کربن، ۱۴ تُن کاهش یابد، این آمار بسیار امیدوارکننده‌ای است و دبیر سیاست محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری دراین باره گفت: یکی از دلایلی که همیشه برای استقبال نکردن شهروندان از طرح‌های کاهش غلبه خودرو محوری در مبلمان شهری، عنوان می‌شد ارزان بودن قیمت سوخت بوده است چون ارزانی سوخت موجب می‌شد شهروندان در گزینه‌های مختلف پیش روی خود، استفاده از خودروی شخصی را یک گزینه اقتصادی قلمداد کنند و در نتیجه، سرمایه‌گذاری‌هایی که در کلانشهرها به ویژه برای ترویج مدل‌های دیگر حمل و نقل انجام می‌گرفت عملاً با شکست مواجه می‌شد.
محمد درویش افزود: در تمام کشورهای دنیا یکی از مهمترین مولفه‌هایی که موجب می‌شود تا شهرنشینان خودروهای شخصی را کنار بگذارند گران بودن استفاده از خودروهای شخصی در ترددهای درون شهری است یعنی گران بودن سوخت، مالیات‌هایی که شهروندان خودرو سوار باید بپردازند و هزینه پارکینگ در شهر، آنها را وادار می‌کند تا از حمل و نقل عمومی استفاده کنند.
وی اظهار داشت: متاسفانه ما عملاً از هیچ کدام از این سه عامل محرک استفاده نکردیم و در نتیجه آنطور که باید پیشرفت نکردیم مثلاً از اول مهر ماه ظرفیت رفت و آمد مترو در تهران حدود ۴ درصد افزایش یافت به دلیل اینکه توقف قطارها کمتر و شمار واگن‌ها بیشتر شد و دو خط جدید هم اضافه شد با این وجود میزان استقبال شهروندان فقط ۵ درصد افزایش یافت این نشاندهنده این است که در حمل و نقل ریلی با کمبود متقاضی مواجه هستیم چون شهروندان با وجود ارزانی قیمت بلیت مترو، می‌بینند که می‌توانند با خودروی شخصی تردد کنند که به مراتب کیفیت آن بهتر است و ارزان‌تر هم تمام می‌شود.
درویش ادامه داد: حال با توجه به افزایش قیمت سوخت این امید می‌تواند وجود داشته باشد که در صورت مدیریت هوشمندانه، مردم از دیگر مدل‌های حمل و نقلی استقبال و شهرداری‌ها هم این از فرصت استفاده کنند و دولت باید به صورت شفاف بگوید که بخشی از درآمد ناشی از افزایش قیمت سوخت را برای ارتقای کیفیت حمل و نقل عمومی، اتوبوس‌ها، مینی‌بوس‌ها، ایجاد مسیرهای ایمن دوچرخه‌سواری و تکمیل خطوط مترو اختصاص می‌دهد.
وی تصریح کرد: دولت می‌تواند در یک برنامه زمان‌بندی‌شده منظم سه ماهه؛ ۶ ماهه و یک ساله اعلام کند که چند درصد از افزایش فروش سوخت را به ترمیم ناوگان شهری و ایجاد مسیرهای ایمن دوچرخه‌سواری اختصاص می‌دهد به این ترتیب می‌توانیم شاهد باشیم که چالش افزایش قیمت بنزین به فرصتی تبدیل می‌شود که ترافیک، هدررفت وقت شهروندان، آلودگی هوا و کم‌تحرکی کاهش می‌یابد و در نهایت نشاط به جامعه بر می‌گردد.
درویش در خصوص تأثیر استفاده از دوچرخه در کاهش آلودگی هوا به پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو گفت: اکنون ۱۸۷ شهر به پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو پیوسته‌اند، شهرداری شیراز گام بلندی در زمینه نسل چهارم دوچرخه‌های هوشمند (بدود) برداشته و در نظر دارد در افق یک ساله تا ۱۰ هزار دوچرخه هوشمند به شهر اضافه کند و قرار بود هفته پیش از نسل چهارم این دوچرخه‌ها رونمایی شود که بنا به دلایل پیش آمده عملی نشد که امیدواریم هفته آینده محقق شود چون شهرداری شیراز قصد دارد در این زمینه از تهران پیشی بگیرد، اکنون در پایتخت دو هزار دوچرخه نسل چهارم تردد می‌کند و طبق آمار شهرداری تهران، روزانه ۸ هزار سفر با این دوچرخه‌ها فقط در مرکز پایتخت اتفاق می‌افتد که این تردد موجب کاهش ۱۴ تُن انتشار کربن در روز شده است.
دبیر سیاست محیط زیست در مرکز بررسی‌های استراتژیک نهاد ریاست جمهوری تاکید کرد: قطعاً پس از شیراز شاهد استقبال دیگر کلانشهرها از این طرح خواهیم بود چون راهی نداریم جز اینکه دوچرخه‌های هوشمند نسل چهارم، پنجم و ششم یعنی دوچرخه‌های دنده‌ای و برقی را اضافه کنیم.
وی با اشاره به اینکه دوچرخه‌های بیدود در تهران مورد استقبال قرار گرفته است، گفت: نسل پنجم بیدود در نمایشگاه الکامپ رونمایی شد که به زودی وارد ناوگان شهری تهران می‌شود، نسل پنجم دوچرخه‌های دنده‌ای است و می‌تواند در شیب‌های ملایم هم مورد استفاده قرار گیرد که امیدواریم به زودی شاهد راه‌اندازی و استفاده از نسل ششم که دوچرخه‌های برقی است باشیم که اکنون در برخی شهرهای اروپایی، امریکایی و چین از آنها استفاده می‌شود که راحت می‌توانند تمام شیب‌ها را طی کنند.
ایرنا
دیدگاه بگذارید
اولین نفر باشید که دیدگاه خود را می نویسد