چالش اجرای یورو ۵ در خودروسازی

چالش بین سازمان حفاظت محیط زیست و خودروسازان پس از یک دوره خاموش، مجدداً شعله‌ور شده و این بار پای استاندارد آلایندگی در میان است. طبق ماده ۴ قانون هوای پاک، فروش خودروهای دارای استاندارد آلایندگی یورو۴ از ابتدای سال آینده ممنوع است، بنابراین خودروسازان باید این ماده قانونی را در کل فروش‌های خود لحاظ کرده و خودروهای ثبت‌نامی را با استاندارد یورو۵ تحویل مشتریان دهند. این در حالی است که به عقیده مسوولان سازمان حفاظت محیط‌ زیست، الزام قانونی موردنظر در پیش ‌فروش‌های اخیر خودروسازان رعایت نشده و بنابراین باید اصلاحات لازم در آنها انجام گرفته و در غیر این صورت، متوقف شوند.

از آن طرف ولی خودروسازان رفتاری دو پهلو را در پیش گرفته‌اند، به طوری که از یکسو می‌گویند تحریم مانع دستیابی به استاندارد آلایندگی یورو۵ است و از طرف دیگر وعده می‌دهند خودروهای ثبت ‌نامی را در سال آینده با استاندارد موردنظر تحویل خواهند داد.

در این وضعیت، چند سؤال مهم به وجود آمده که به نظر می‌رسد مهم‌ترین آن‌ها، توانمندی یا عدم توانایی خودروسازان در احراز استاندارد آلایندگی یورو۵ برای محصولات‌شان است. در واقع پرسش اینجاست که آیا با وجود تحریم‌ها، امکان ارتقای استاندارد آلایندگی از یورو۴ به یورو۵ وجود دارد؟ از طرفی در صورت تجهیز خودروهای داخلی به یورو۵، آیا بنزین عرضه شده در کشور از استاندارد لازم (یورو۵) برخوردار خواهد بود؟ و اینکه ارتقای استاندارد آلایندگی خودروها به یورو۵، چه تاثیری روی قیمت آنها خواهد گذاشت؟

پیش از پاسخ به پرسش‌های مطرح شده، ابتدا مرور می‌کنیم جزئیات چالش رخ داده بین سازمان حفاظت محیط زیست و خودروسازان را تا مشخص شود حرف هر کدام از طرفین دقیقاً چیست؟

 اصل ماجرا از این قرار است که محیط ‌زیستی‌ها پیش‌ فروش‌های اخیر خودروسازان با موعد تحویل سال آینده را خلاف قانون هوای پاک تشخیص داده و خواستار توقف (یا اصلاح) آن شده‌اند. اوایل هفته، ایران‌خودرو پیش‌فروشی را برای چهار محصول خود در نظر گرفت که موعد تحویل آنها سال آینده بود. این موضوع با واکنش رئیس مرکز ملی هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست رو به رو و وی در نامه‌ای به مدیرعامل ایران‌خودرو، ممنوعیت فروش خودروهای دارای استاندارد یورو۴ را از سال آینده، متذکر شد.

در نامه محمد مهدی میرزایی قمی به فرشاد مقیمی آمده بود که «براساس ماده ۴ قانون هوای پاک، پیش‌فروش خودروهای دارای استاندارد یورو۴ برای سال آینده ممنوع بوده و خودروسازان باید پیش از هرگونه اقدام به فروش و پیش‌فروش (با موعد تحویل سال ۹۹) نسبت به اخذ مجوز آلایندگی برای محصولات خود اقدام کنند.» از آنجا که ایران‌ خودرو پیش ‌فروش چهار محصول خود را با موعد تحویل سال آینده،  آغاز کرد، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در نامه‌ای ‌به مدیرعامل این گروه خواستار توقف فروش شد. وی همچنین تاکید کرده بود که در صورت انجام پیش ‌فروش موردنظر، سازمان حفاظت محیط زیست پیگیری قانونی لازم را در دستور کار خود قرار خواهد داد.

به جز ایران ‌خودرو، برخی دیگر از خودروسازان داخلی هم اقدام به پیش فروش محصولات خود با موعد تحویل سال آینده کرده‌اند، از جمله شرکت خودروسازی سایپا. با توجه به اینکه در جمع محصولات پیش ‌فروش شده، نام پراید و تیبا هم به چشم می‌آید و این دو محصول به استاندارد آلایندگی یورو۵ مجهز نیستند، بنابراین پیش‌فروش با موعد تحویل ۹۹ آن‌ها هم از نظر محیط زیست در تضاد با قانون است. هرچه هست، طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۴ قانون هوای پاک (مصوب مجلس شورای اسلامی)، فروش خودروها در سال ۹۹ منوط به کسب استاندارد یورو۵ در آلایندگی است، استانداردی که قرار بود از ابتدای امسال اجرایی شود، اما به درخواست خودروسازان یک سال عقب افتاد. با وجود توافقی که بین خودروسازان و سازمان حفاظت محیط زیست بر سر زمان اجرای استاندارد یورو۵ حاصل شد، انجمن خودروسازان ایران چندی پیش درخواستی جدید را مبنی بر تعویق مجدد این استاندارد به دولت ارائه کرد. در این درخواست آمده که یا اجرای استاندارد یورو۵ تا پایان تحریم‌ها به عقب بیفتد یا «خودروهای مونتاژی در حال ترخیص»، «خودروهای گیربکس اتوماتیک» و «خودروهای گازسوز» از این استاندارد معاف شوند.

واکنش متفاوت خودروسازان

پس از نامه‌ نگاری محیط ‌زیستی‌ها با خودروسازان و یادآوری الزام رعایت استاندارد آلایندگی یورو۵ به آنها، انجمن خودروسازان و مسوولان فروش ایران‌ خودرو به این ماجرا واکنش نشان دادند؛ واکنش‌هایی البته متفاوت از یکدیگر. ابتدا این انجمن خودروسازان ایران بود که اعلام کرد اجرای استاندارد آلایندگی یورو۵ در خودروهای داخلی فعلاً امکان‌پذیر نیست. آن‌طور که احمد نعمت ‌بخش، دبیر این انجمن اعلام کرد، تحریم و استاندارد فعلی بنزین دو مانع بر سر راه اجرایی شدن استاندارد آلایندگی یورو۵ در خودروهای داخلی هستند. به گفته وی، هم اکنون عدم تولید و توزیع بنزین یورو ۵ موجب شده حتی خودروهای وارداتی مجهز به استاندارد یورو ۵ هم به خاطر استفاده از سوخت یورو ۴، دچار مشکل شده و پی‌در‌پی به تعمیرگاه‌ها مراجعه کنند. نعمت ‌بخش تاکید کرده که وزارت نفت از ابتدای سال آینده، امکان تولید و توزیع سراسری بنزین یورو ۵ را ندارد، بنابراین خودروسازان هم نمی‌توانند استاندارد آلایندگی محصولات خود را به یورو ۵ ارتقا دهند، چون سوخت مورد نیاز آنها تولید و توزیع نمی‌شود. دبیر انجمن خودروسازان در نهایت به موضوع تحریم هم اشاره و تاکید کرده که تحریم، مشکل مضاعف دیگری بر سر راه اجرای استاندارد یورو۵ به شمار می‌رود. اظهارات نعمت ‌بخش مبنی بر وجود موانع تحریمی و بنزینی بر سر راه اجرایی شدن ارتقای استاندارد خودروها به یورو۵ در حالی است که ایران‌خودرویی‌ها واکنشی متفاوت به موضع سازمان حفاظت محیط‌ زیست نشان داده و تاکید کردند خودروهای ثبت‌ نامی را در سال آینده با استاندارد آلایندگی یورو۵ تحویل خواهند داد.

بر این اساس، ایران‌خودرو اعلام کرد محصولات تولیدی خود را بر اساس جدول زمان‌بندی که سازمان‌های ذی‌ربط تعیین کرده‌اند، (از حیث استاندارد آلایندگی) ارتقا خواهد داد و بر حسب تکالیف قانونی، خودروها را به طور یورو ۵ یا هر استاندارد (مصوب) دیگری، تولید و عرضه خواهد کرد. در ادامه این اطلاعیه آمده که در تمام سنوات گذشته هم به هنگام پیش‌فروش خودرو، مشخصات محصول فعلی به مشتری ارائه می‌شد، اما ایران ‌خودرو در زمان تحویل، تمامی استانداردهای مصوب ملی از نظر آلایندگی و زیست ‌محیطی را در محصولات خود رعایت می‌کرد. ایران‌ خودرو در نهایت تاکید کرده که اصولاً بدون رعایت تمامی استانداردها،‌ مجوز شماره‌گذاری از طرف سازمان ملی استاندارد و راهور ناجا صادر نمی‌شود.

اجرای یورو۵ شدنی است

جدا از واکنش متفاوت انجمن خودروسازان ایران و ایران ‌خودرو به ماجرای استاندارد یورو۵، به نظر می‌رسد خودروسازان در نهایت به دنبال تنفسی دیگر برای اجرای این استاندارد هستند. این هم که ایران ‌خودرو بر تحویل محصولات ثبت ‌نامی با استاندارد یورو۵ تاکید کرده، به نظر می‌رسد بیشتر در راستای به حاشیه نرفتن پیش ‌فروش‌هایش است. در این وضعیت، سؤال اینجاست که با توجه به مشکلات تحریم و استاندارد نبودن بنزین (به ادعای خودروسازان)، آیا امکان ارتقای استاندارد آلایندگی خودروها به یورو۵ وجود دارد؟

در پاسخ به این سؤال، دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: هم اکنون سوخت یورو ۵ در دو پالایشگاه کشور تولید می‌شود، اما باید این نکته را در نظر داشت که بر اساس استانداردها اگر خودروی یورو ۵، سوخت یورو ۴ مصرف کند مشکلی نخواهد داشت، چون تفاوت بین آنها ناچیز است. بهزاد اشجعی در واکنش به اظهارات دبیر انجمن خودروسازان مبنی بر ممانعت تحریم از ارتقای استاندارد آلایندگی خودروها، تاکید می‌کند: بیشتر قطعات محصولات سایپا و ایران ‌خودرو تولید داخل است و ارتقای استاندارد آنها ربطی به تحریم‌ها ندارد، اما از طرف دیگر بعضی از شرکت‌هایی که نیاز به همکاری شریک خارجی خود دارند مثل «مدیران خودرو» و «کرمان موتور» ممکن است در زمینه خدمات فنی یا تأمین قطعات با مشکلاتی رو به رو شوند. اشجعی همچنین در خصوص تفاوت خودروهای یورو ۴ و یورو ۵ هم می‌گوید: حدود مجاز استاندارد یورو ۵ سختگیرانه‌تر از یورو ۴ است؛ همچنین از طرف دیگر سیستم عیب ‌یاب خودرو در استاندارد یورو ۵ با استاندارد یورو ۴ تفاوت دارد و این سیستم عیب ‌یاب که مرتبط با آلایندگی خودرو است متوجه بروز اختلال در قطعات کنترل آلایندگی می‌شود. وی در نهایت تاکید کرده ۵۰ درصد خودروهای یورو ۵ تولید داخل در آزمون‌های تطابق تولید رد شده‌ و این نشان می‌دهد که محصولات موردنظر بویی از این استاندارد نبرده‌اند.

اما یک مقام مسوول در خودروسازی هم در واکنش به امکان اجرایی شدن استاندارد یورو۵ از سال آینده، گفت: اگر فرض کنیم بنزین سراسری فعلی واقعاً دارای استاندارد یورو۴ است، استفاده از آن در خودروهای یورو۵ مشکل خاصی را ایجاد نمی‌کند، چون تفاوت چندانی بین این دو سوخت (از حیث آلایندگی) نیست. وی افزود: اما مساله اینجاست که بیش از ۷۰ درصد بنزین سراسری فعلی استاندارد یورو۴ را هم پاس نمی‌کند و اگر از این سوخت در خودروهای یورو۵ استفاده شود، مشکل‌ساز خواهد بود. به گفته وی، استاندارد آلایندگی یورو۴ و یورو۵ با همدیگر همپوشانی زیادی دارند، اما فاصله آنها با استاندارد یورو۳ خیلی زیاد است؛ همچنین تفاوت اصلی یورو۵ با یورو۴ بیشتر به میزان مصرف سوخت مربوط می‌شود، بنابراین خودروهای یورو۵ در صورت استفاده از سوخت یورو۴، دچار چالش و آسیب خاصی نخواهند شد.

این مقام مسوول با ذکر اینکه تحریم بر اجرای استاندارد یورو۵ اثرگذار است ولی مانعی برداشتنی به شمار می‌رود، گفت: اگر اراده و همت لازم در قطعه‌سازان داخلی ایجاد و پول کافی هم به آنها تزریق شود، می‌توان در یک بازه زمانی شش ماهه به استاندارد آلایندگی یورو۵ دست یافت. وی در نهایت ارتقای استاندارد آلایندگی خودروها از یورو۴ به یورو۵ را مشمول افزایش قیمت دانسته و تاکید کرد: تجهیز خودروها به استاندارد یورو۵ بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ دلار هزینه در بر دارد.

دنیای اقتصاد