ورود دیوان محاسبات به ماجرای خودروسازان

سهام دو غول خودروساز در آستانه واگذاری به بخش خصوصی قرار دارد. وزارت صمت تلاش می‌کند تا با واگذاری سهم دولت در این دو خودروسازی، فضای کار برای بخش خصوصی را هموار کند تا شاید این دو گروه زیان‌ده که بر اساس صورت‌های مالی به‌ظاهر وضعیت مطلوبی ندارند، به سوددهی برسند ولی نمایندگان مجلس، عقیده‌ای به زیان‌ده بودن ایران ‌خودرو و سایپا ندارند.

آن‌ها بر این باورند که این دو خودروساز مطرح، دارایی‌های زیادی دارند که اگر تجدید ارزیابی شود، این دو گروه از حالت زیان‌دهی خارج می‌شوند. طبیعی است که خروج این دو گروه از حالت زیان‌دهی بر قیمت واگذاری آنها تأثیرگذار خواهد بود. شاید به همین دلیل است که دیوان محاسبات به‌عنوان یک دستگاه ناظر در نامه‌ای به وزیر صمت خواستار تجدید ارزیابی دارایی‌های ایران‌خودرو و سایپا شده است. ازآنجاکه دولت سابقه خوبی در خصوصی‌سازی‌ها نداشته و در خیلی از موارد ارزشی که برای یک مجموعه تولیدی تعیین شده با قیمت‌ واقعی آن فاصله زیادی دارد، باید دید سرانجام بازبینی دوباره در دارایی‌های ایران‌خودرو و سایپا آیا منجر به ارزش‌گذاری مناسب برای سهام دولتی این دو خودروساز می‌شود یا نه.‌صنعت خودروسازی ایران در آستانه خروج کامل دولت از آن قرار دارد. بارها رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت (صمت) وعده داده است که سهام دولت در این صنعت را بفروشد. از طرف دیگر مجلس هم دولت را مکلف به واگذاری سهام این دو خودروسازی کرده است. کارشناسان خودرو هم بارها به این نکته اشاره داشته‌اند که حضور دولت در صنعت خودرو و سرکوب قیمت‌ها و عوامل دیگر، این دو خودروساز را به مرز زیان‌دهی رسانده است. پس انتظار می‌رود که با تسریع در خروج دولت از این صنعت، کمی وضعیت تولید خودرو بهتر شود.

در آستانه واگذاری سهام دولت در صنعت خودروسازی با دو شرکت رو به رو هستیم که بر اساس صورت‌های مالی زیان می‌دهند؛ بنابراین واگذاری سهام آنها باید با امتیازاتی برای خریدار همراه شود تا مشتری حاضر به خرید دو شرکت زیان‌ده باشد ولی نمایندگان مجلس بر این باورند که زیان‌دهی گروه‌های خودروساز با تجدید ارزیابی دارایی‌های آنها به سوددهی تبدیل می‌شود. شاید به همین دلیل هم دستگاه‌های ناظر به مسئله تجدید ارزیابی دارایی‌های دو خودروسازی بزرگ ایران پیش از اجرای تصمیم خصوصی‌سازی، ورود پیدا کرده‌اند. آن‌طور‌که نادر قاضی‌پور، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس اعلام می‌کند: دیوان محاسبات در نامه‌ای از وزیر صمت خواست پیش از واگذاری ایران‌خودرو و سایپا دارایی این شرکت‌ها تجدید ارزیابی شده و قیمت‌ها به روز شود.

به گفته قاضی‌پور ادعای ورشکستگی و زیان‌ده بودن خودروسازی‌ها به‌هیچ‌وجه پذیرفتنی نیست؛ چون که این شرکت‌ها باید دارایی‌ها، ماشین‌آلات و تجهیزات خود را دوباره ارزیابی کرده و قیمت آنها را به روز و در صورت‌های مالی درج کنند.‌او می‌گوید: در‌صورتی‌که دارایی خودروسازان براساس دلار ۱۲هزارتومانی ارزیابی شود، ارزش آن بیش از بدهی آنها است؛ به همین خاطر دیوان محاسبات در نامه‌ای از آقای رحمانی، وزیر صمت خواست پیش از واگذاری ایران‌خودرو و سایپا دارایی این شرکت‌ها تجدید ارزیابی شده و قیمت‌ها به روز شود و پس از آن سهام دولت در خودروسازی‌ها از طریق بورس در چند مرحله واگذار شود.‌این عضو کمیسیون صنایع و معادن بر این باور است که خودروسازان تلاش می‌کنند خود را زیان‌ده نشان دهند تا تسهیلات بیشتری از دولت بگیرند. او بازار انحصاری خودرو، ممنوعیت واردات و تأمین تسهیلات چهار هزار میلیارد تومانی را ازجمله حمایت‌های دولت از خودروسازان اعلام می‌کند و تداوم ورشکستگی را عاملی برای دریافت حمایت‌های بیشتر معرفی می‌کند.

انتقال سهام خودروسازان به بانک‌ها

یکی از دارایی‌های ایران‌ خودرو و سایپا بر اساس گفته‌های وزیر صمت، سهام بانک است. عبدالله رضیان، نماینده مردم قائم‌شهر و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در خصوص این دارایی بیان می‌کند: بیش از آنکه خودروسازان سهام بانک داشته باشند، بانک‌ها در این صنعت، سهامدار شده‌اند.او ادامه می‌دهد: خودروسازان از بانک‌ها تسهیلات گرفته‌اند و نتوانستند بدهی‌های خود را پرداخت کنند؛ به همین خاطر بخشی از سهام خودروسازان به بانک‌ها منتقل شده است. البته در زمان تشکیل این دو گروه خودروسازی یک مقداری از سودها به این سمت هدایت شده است ولی هم اکنون یک دهه است که وضع صنعت خودروسازی خوب نیست.نماینده مردم قائم‌شهر هم بر این باور است که اگر دارایی‌های خودروسازان با دلار ۱۲هزارتومانی محاسبه شود، مسئله زیان‌ده بودن خودروسازان منتفی می‌شود. ولی ازآنجا‌که این دو خودروساز حجم بدهی بالایی دارند، آورده کمی برای آنها باقی می‌ماند.او ادامه می‌دهد: ایران‌خودرو و سایپا هشت هزار میلیارد تومان به قطعه‌سازان بدهی دارند؛ ولی از‌آنجا‌که قطعه‌سازان عموماً شرکت‌های کوچکی هستند (به جز چند شرکت) کمتر زیان می‌کنند. خودروسازان مدعی هستند به دلیل تعیین قیمت خودرو (قیمت دستوری) مجبور هستند زیان بدهند تا تعادل بازار حفظ شود.این عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس به این سؤال که دولت چگونه می‌خواهد سهام دو خودروسازی ورشکسته را بفروشد، این‌گونه پاسخ می‌دهد: واگذاری سهام با این وضعیت خیلی سخت است. اگر یک شرکت که توان این کار را دارد مثل کروز که شرکت خودروسازی بم را خریده است و شرایطش را بهبود داده است وارد عمل شود که ظرفیت و توان مناسب را از نظر تمکن و سرمایه در گردش داشته باشد، به نتایج مناسبی می‌رسیم.‌البته او یادآور می‌شود: دولت چندان تمایلی برای واگذاری ایران‌خودرو و سایپا ندارد و شاید شرایط واگذاری این دو خودرو‌ساز هم به سرنوشت استقلال و پرسپولیس دچار شود.‌رضیان اضافه می‌کند: سهام شرکت‌های خودروسازی چندین سال است که می‌خواهد به بازار عرضه شود؛ اما برای بخش خصوصی این امکان فراهم نمی‌شود و بهانه‌های مختلف پیش می‌آید.

تجدید‌نشدن ارزیابی به دلیل خصوصی‌سازی

حمید گرمابی، نماینده نیشابور و دیگر عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در خصوص دلایل تجدید‌نشدن ارزیابی دارایی‌های ایران‌ خودرو و سایپا عنوان می‌کند: مطمئن نیستم اما به‌هر‌حال صحبت‌هایی در خصوص اینکه گروه‌های خودروسازی دولتی ما به بخش خصوصی واگذار شوند، مطرح شده است و شاید این یکی از دلایلی باشد که دارایی‌های این دو خودرو‌ساز تجدید ارزیابی نشده‌اند. باید دید چه مدتی تجدید ارزیابی نشده‌اند.‌به عقیده او تجدید ارزیابی ممکن است موجب خروج دو خودروساز از زیان‌دهی شود؛ چون ایران‌ خودرو ۸۷ شرکت زیر‌مجموعه در تهران و دیگر مراکز استان دارد که هر‌یک از این شرکت‌ها دارایی‌هایی دارند. سایپا هم دارایی‌هایی دارد که دقیق نمی‌دانم؛ ولی این شرکت هم مشابه ایران ‌خودرو در تهران و مراکز استان‌ها و شهرهایی که فعالیت می‌کند، املاکی به‌عنوان دفتر یا محل کار و تولید دارد. ممکن است اگر ارزش دارایی‌های این دو مجموعه خودرو‌ساز به‌روز شود، این شرکت‌ها حتی سودده شوند.‌گرمابی با اشاره به اینکه ایران‌خودرو و سایپا هر دو سهام بانک دارند، درباره جزئیات این مسئله صحبت نمی‌کند؛ ولی تأکید می‌کند: سهام‌های بانک متعلق به این دو مجموعه ارزشمند است. خرید سهام بانک‌ها موجب می‌شود ایران‌خودرو و سایپا از بانک راحت‌تر تسهیلات بگیرند. سهام بانک‌ها به‌روز است و به‌عنوان تجدید دارایی‌ها حساب می‌شود.‌به گفته گرمابی اگر بانک‌ها سود تقسیم کنند، سهمی هم به سهام‌داران می‌رسد؛ در نتیجه از محل سهام بانک‌ها به خودروسازان سود می‌رسد؛ ولی قطعاً این سود هزینه‌هایی را که دارند، پوشش نمی‌دهد.‌واگذاری سهام بانک‌ها می‌تواند برای دو خودروساز نوسان مالی ایجاد کند؛ چون هم وام‌گرفتن را سخت می‌کند و هم سود سهام از منابع مالی این دو خودروساز حذف می‌شود.

تداوم خرید‌و‌فروش سهام ایران‌خودرو و سایپا

به نظر می‌رسد سرمایه‌گذار بخش خصوصی پس از واگذاری منابع درآمدی ایران‌خودرو و سایپا شامل اموال و دارایی‌هایی مانند سهام بانک‌ها، مایل به خرید سهام این دو شرکت نباشد؛ اما «ولی ملکی»، نماینده مشکین‌شهر و عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس از عرضه بدون مشکل سهام این دو خودروساز در بورس خبر می‌دهد.‌او می‌گوید: سایپا بیش از ایران‌خودرو زیان‌ده است. ایران‌خودرو پس از جریان تحریم دچار مشکل شد؛ ولی پتانسیل‌هایی در این دو خودروسازی وجود دارد که می‌توانند مجدداً توانمندی خود را بازسازی کنند. اگر با سیاست‌های وزارت صمت داخلی‌سازی بالا رود و تأمین قطعه شود، ایران‌خودرو و سایپا می‌توانند با ظرفیت کامل کار کرده و به سوددهی برسند.‌ملکی در خصوص تجدید ارزیابی دارایی‌های این دو خودروساز بزرگ و اثر آن روی زیان‌دهی آن‌ها بیان می‌کند: تجدید ارزیابی دارایی برای بالا‌بردن سرمایه ثابت شرکت و خارج‌شدن از زیان‌دهی در همه‌جا مرسوم است و دارایی‌های این دو شرکت قطعاً افزایش قیمت داشته است.‌به گفته او هم اکنون کمتر از ۲۰ درصد سهام ایران ‌خودرو و سایپا دست دولت است و بقیه سهام متعلق به کارکنان این دو مجموعه، برخی قطعه‌سازان و مردم است.

این عضو کمیسیون صنایع اطلاع ندارد که آیا خودرو‌سازان درخواستی برای تجدید ارزیابی دارایی‌های خود داده‌اند یا نه؛ ولی انجام این مهم را برای اصلاح ساختار مالی ضروری می‌داند.

شرق