بازگشت رنو به ایران در جلد لادا

بازار خودرو ایران در هفته‌های گذشته شاهد تحولات و نوسانات گوناگونی بوده است. از افزایش قیمت‌های عجیب و غریب خودروهای بی‌کیفیت گرفته تا شروع آزادسازی خودروهای خارجی دپوشده در گمرک. ولی در این میان، شاید بتوان خبر ورود یک خودروساز خارجی در این وضعیت تحریمی به کشور را هم از اخبار مهم و مؤثر صنعت خودروی ایران تلقی کرد. ورود «آوتوواز» با خودروی مشهورش «لادا» به ایران می‌تواند نوید یک تحول در صنعت منزوی شده خودروی ایران در نتیجه تحریم‌های ظالمانه آمریکا را بدهد.

صنعت خودروسازی ایران که با توجه به رشد و تیراژ بالای تولید در دوره سازندگی و پس از آن، در رتبه یازدهم خودروسازان جهان قرار داشت، پس از تحریم‌های دهه ۸۰، به رتبه هجدهم تنزل کرد. ولی بعد از امضای برجام و افق روشن گشایش‌های اقتصادی، این صنعت به خاطر ظرفیت بالای توسعه، بیش از دیگر حوزه‌ها مورد توجه طرف‌های خارجی قرار گرفت. در این زمان بود که این صنعت با همیاری بخش‌های صنعتی و اقتصادی دولت و خودروسازان، توانست با اتصال به خودروسازان خارجی، زمینه حضور دوباره آنان در ایران را فراهم کند. از طرف دیگر، بازار پرجمعیت ایران و مهیابودن زیرساخت‌ها هم خودروسازان خارجی را برای ورود به کشورمان ترغیب می‌کرد. از همین رو گفت و گوهای متعددی بین خودروسازان ایرانی و طرف‌های خارجی برقرار شد تا نهایتاً توافق‌های اولیه با چند شرکت معتبر منعقد شد.

این قراردادها در قالب قراردادهای انتقال دانش، سرمایه‌گذاری مشترک و تأسیس شرکت‌های سرمایه‌گذاری مشترک (جوینت ونچر) و با پیگیری سیاست اجبار صادرات محصولات تولیدی به کشورهای منطقه و دیگر کشورها، امضا شدند. مهم‌ترین شرط هم در این میان، تولید خودروهای روز دنیا با کمتر از سه سال فاصله از تاریخ عرضه در بازار بود. قراردادهای انتقال دانش می‌توانست ایران را در سال‌های آینده به یکی از طراحان و تولیدکنندگان روز خودرو جهان بدل کند تا در سایه فناوری محصولات استاندارد قابل رقابت به بازار عرضه کند. از طرف دیگر، قراردادهای جوینت ونچر با سرمایه‌گذاری بالای ۴۰ درصد شرکای خارجی موجب افزایش کیفیت محصولات، تأمین قطعات و خدمات پس از فروش شود که در این صورت، جایگاه مصرف کننده ایرانی را تا عرف جهانی بالا می‌برد. بر این اساس پس از برجام، تفاهم‌نامه‌های همکاری بین خودروسازان ایرانی و کمپانی‌های بزرگ خودروسازی جهان مانند پژوسیتروئن، رنو، هیوندایی، فولکس واگن و بنز به امضا رسید که به عنوان قراردادهای قطعی تلقی می‌شدند. ولی با خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام و بازگشت تحریم‌ها، همه این نقشه‌ها نقش بر آب شد و به رغم وجود قراردادها، این کمپانی‌های خودروسازی از ایران خارج شدند تا بازار خودروی ایران مجدداً در مشکلات مالی و فناوری غرق شود.

خوشبینی به ورود «لادا»

اکنون با توجه به پشت کردن خودروسازهای جهانی به ایران و کاهش فعالیت چینی‌ها در بازار خودروی کشور که ناشی از تحریم‌های بین‌المللی است، به‌نظر می‌رسد باید نسبت به ورود خودروهای روسی خوشبین بود. ولی این‌بار نیاز است با چشم‌های بازتری نسبت به قبل، وارد همکاری با روس‌ها شد تا مشکلات پس از فرار خودروسازان اروپایی و بدقولی در عمل به تعهدات مجدداً تکرار نشود. پیش از این، اسپوتنیک به‌نقل از سخنان ویکتور کلادوف مدیر همکاری بین‌المللی و سیاست منطقه‌ای «روس تک» گزارش کرده بود که کمپانی آوتوواز در مورد عرضه خودرو در ایران گفت و گو می‌کند. دیری نپایید که این خبر در محافل خودرویی کشور انتشار یافت تا موافقان و مخالفان در خصوص آن صحبت کنند. کلادوف گفته بود: آوتوواز اکنون به کشور مصر خودرو صادر می‌کند و در این کشور تولید و مونتاژ دارد؛ همچنین گفت و گوها به‌طور فعال‌تری با کشورهای دیگر، مانند ایران در حال انجام بوده و در مورد تحویل و مونتاژ خودروهای آوتوواز گفت‌وگو انجام گرفته است. از آنجا که آوتوواز با علم به تحریم‌ها و مشکلات نقل و انتقالات بانکی ایران، وارد میدان شده است، می‌توان حدس زد ایران و شرکت روسی به راهکارهایی برای آغاز گسترش همکاری دست یافته‌اند. در این میان ممکن است پیمان پولی دوجانبه ایران و روسیه هم بتواند به کمک این همکاری خودرویی آمده و نقل و انتقال پول را تسهیل کند. از طرف دیگر از آنجا که این خودروساز، بخش عمده‌ای از قطعات خود را به صورت بومی تهیه کرده و وابستگی کمتری به شرکت‌های قطعه‌سازی جهان دارد، دست بازتری برای ورود به بازار تحریمی ایران داشته باشد.

پشتیبانی رنو

نگرانی‌ها آنجاست که گفته می‌شود ۵/۷۴ درصد سهام این کمپانی متعلق به همان شرکت رنوی فرانسه است که دست خودروسازان ایرانی را با آغاز تحریم‌ها در حنا گذاشت و از ایران رفت. از طرف دیگر بعضی از صاحب‌نظران، دلیل اصلی ورود این کمپانی روسی به ایران را سهامداری رنو در آن می‌دانند. اگر چنین باشد، سؤال این است که رنو در حالی که خود از ایران رفته با چه هدفی در لباسی دیگر درپی عقد قرارداد است. شاید بتوان پاسخ را در بازار وسوسه‌کننده ایران دانست که هر خودروسازی را برای ورود و کسب منافع حداکثری به خود جذب می‌کند. حتی در این صورت باز هم می‌توان به‌عنوان یک نقطه عطف در این وضعیت رکود به آن نگاه کرد. رنو که پیشتر در اتحاد با نیسان، سهامدار بزرگ آوتوواز بود، در سال ۲۰۱۶ به تنهایی و بدون مشارکت نیسان، ۳۳/۱ میلیارد دلار در آوتوواز سرمایه‌گذاری کرد. به این ترتیب در حقیقت این کمپانی به یکی از زیرمجموعه‌های گروه رنو تبدیل شد. نیسان هم در سپتامبر ۲۰۱۷ سهام خود در آوتوواز را با قیمت ۴۵ میلیون یورو به رنو فروخت.

آمارهای مثبت لادا

اتحاد رنو نیسان و آوتوواز در مجموع، چند کارخانه تولیدی در روسیه دارند؛ رنو در مسکو، نیسان در سن‌پترزبورگ، آوتوواز هم در توگلیاتی و ایژوسک. در این چارچوب، آوتوواز شش مدل خودرو را برای اتحاد رنو نیسان تولید می‌کند و تقریباً ۲۵ درصد کل تولید را در اختیار دارد. رنو لوگان، ساندرو و استپ‌وی خودروهایی هستند که توسط این شرکت تولید می‌شوند. همچنین قطعاتی مثل پیشرانه و گسربکس هم توسط آوتوواز در سایت توگلیاتی یا در سایت رنو در مسکو تولید می‌شوند. این شرکت که بزرگترین خودروساز روسیه و منطقه اروپای شرقی به شمار می‌رود، بتازگی صادرات خودرو به چین و امارات متحده عربی را هم شروع کرده و درصدد است به بازار کشورهای دیگری مانند جمهوری چک، مغولستان و کشورهای منطقه جنوب شرق آسیا هم ورود پیدا کند. صادرات لادا در سال ۲۰۱۸ به ۵۷ درصد و به ۰۵/۳۸ هزار خودرو افزایش یافت. جان پیتاتک مشاور ارشد بخش بازاریابی و فروش شرکت اوتوواز اعلام کرده است که خودروهای این شرکت در ۳۴ کشور جهان مثل ترکیه، تونس، شیلی و کوبا به فروش می‌رسد. برای نخستین بار در سال ۲۰۱۸ خودروی «لادا وستا» با ۳۰ درصد از صادرات عمومی آتوواز پیشروی محصولات این کمپانی قرار گرفت.

ضرورت ایجاد خط تولید

با تمام این اوصاف و به‌رغم گزارش‌های پرشمار منابع روسی، طرف‌های ایرانی این اخبار را نه تکذیب می‌کنند و نه تأیید تا ورود این خودروساز به ایران همچنان در ابهام باشد. بعضی کارشناسان حوزه خودرو بر این باورند که در بازار آشفته و کم‌رونق خودروی ایران به خصوص از نظر تنوع، ورود آوتوواز به ایران می‌تواند آثار مثبتی در پی داشته باشد. در صورتی که این خودروساز بتواند سلیقه خریدار ایرانی را تأمین کند، می‌تواند جای محکمی در بازار انحصاری ایران پیدا کند. پیش از این، دبیر انجمن خودروسازان ایران در خصوص تولید لادا در داخل کشور گفته بود که با توجه به ممنوعیت واردات خودرو از طرف دولت، این برند خودرویی هرگز اجازه حضور در بازار ایران را نخواهد یافت مگر آنکه خط تولید و مونتاژ آن به کشور منتقل شود. احمد نعمت بخش در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها تصریح کرده بود: در صورتی که شرکت تولیدکننده محصولات لادای روسیه با یک شرکت داخلی قرارداد ببندند و امکان تولید خودروهای این برند در کشور فراهم شود تولید محصولات لادای روسیه در دستور کار قرار می‌گیرد. او افزوده بود: سهم داخل حداقل باید ۳۰ درصد به بالا از تولیدات را به خود اختصاص دهد تا وزارت صمت اجازه تولید دهد.

روسیه جای چین را می‌گیرد؟

حال به‌نظر می‌رسد با توجه به روزهای سخت کشور و تنگنای اقتصادی صنعت خودرو ایران، عقد قرارداد با شرکت روسی دور از انتظار نباشد. با توجه به افزایش فشار تحریم‌ها و خروج خزنده خودروسازهای چینی از کشور، کم کم جا برای ورود آوتوواز باز می‌شود و احتمال ورود لادا به بازار ایران قوت می‌گیرد. چینی‌ها که نزدیک به ۱۲ درصد از بازار خودروهای سواری ایران را در اختیار دارند، با تولید و توزیع سالانه ۱۰۸ هزار خودرو، سهم عمده‌ای را به خود اختصاص داده‌اند. ولی به خاطر مشکلات اقتصادی پیش‌آمده اکنون کمپانی روسی می‌تواند در صورت امضای قرارداد با خودروسازان، آرام آرام جای چین را در جاده‌های ایران بگیرد.

آرمان