بررسی دلایل شکست پروژه خودروی اقتصادی

پروژه تولید و واردات خودروی اقتصادی در ایران، بیش از یک دهه است که به عنوان وعده‌ای از سوی سیاستگذاران مطرح شده است. اما اکنون، با افزایش هزینه‌های تولید و واردات خودرو، به همراه کاهش ارزش پول ملی، به نظر می‌رسد که تحقق این پروژه به شدت دشوار شده است. شکست این پروژه به معنای محرومیت بخش بزرگی از متقاضیان، به ویژه اقشار کم‌درآمد، از خرید خودرو است.

مفهوم خودروی اقتصادی

در بسیاری از کشورهای دنیا، خودروی اقتصادی به معنی خودرویی با قیمت مناسب، کیفیت قابل قبول و هزینه‌های نگهداری پایین است. هدف از تولید چنین خودروهایی فراهم کردن امکان خرید برای اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه است. اما در ایران، این خواب هرگز به واقعیت نپیوسته است.

طبق آخرین آمار از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، حدود نصف خانوارهای ایرانی به نسبت وجود ۲۷ میلیون خانوار، هیچ خودرویی ندارند. این به معنای آن است که حدود ۱۳.۵ میلیون خانوار ایرانی فاقد خودروی شخصی هستند. در این شرایط، وعده‌های مکرر تولید و واردات خودروی اقتصادی به نظر ناکافی می‌رسد.

ویژگی‌های خودروی اقتصادی

• قیمت مناسب:خودروی اقتصادی باید با درآمد سالانه خانوارهای متوسط همخوانی داشته باشد.
• هزینه‌های نگهداری کم:هزینه‌های سوخت و نگهداری باید به گونه‌ای باشد که برای مصرف‌کننده مقرون به صرفه باشد.

با این حال، در ایران، تعریف دقیق‌تری از خودروی اقتصادی وجود ندارد و خودروهایی با این عنوان معرفی شده‌اند که قیمت آن‌ها حتی برای اقشار متوسط نیز غیرقابل دسترس است. برای مثال، در حالی که حداقل حقوق ۱۱ میلیون تومان است، ارزان‌ترین خودروی بازار یعنی ساینا حدود ۴۵۰ میلیون تومان قیمت دارد که معادل ۳.۵ برابر درآمد سالانه است.

واقعیت‌های تولید خودرو در ایران

تقریباً در تمام کشورها، خودروی اقتصادی به خودرویی گفته می‌شود که قیمت آن کمتر یا برابر با درآمد سالانه متوسط خانوار باشد. با این حال، در ایران، چنین تعریفی به سختی قابل اجراست.

• هزینه بالای تولید:خودروهای ارزان قیمت معمولاً بیشترین زیان را برای خودروسازان به همراه دارند.
• قیمت‌گذاری دستوری:دولت قیمت‌ها را به قدری پایین می‌آورد که خودروسازان در تولید این مدل‌ها با زیان مواجه می‌شوند.

در واقع، تولید خودروهای اقتصادی در شرایط کنونی برای خودروسازان صرفه اقتصادی ندارد. بسیاری از خودروهایی که به طور سنتی مورد توجه اقشار کم‌درآمد بوده‌اند، مانند سمند و پراید، از سبد تولید خودروسازان حذف شده‌اند.

واردات خودروهای اقتصادی: رویایی محال

واردات خودروهای اقتصادی نیز به دلیل کاهش ارزش پول ملی، تقریباً غیرممکن شده است. برای مثال، یک خودروی ۱۰ هزار دلاری با قیمت دلار ۸۰ هزار تومان، به قیمت ۸۰۰ میلیون تومان به ایران وارد می‌شود. با در نظر گرفتن هزینه‌های گمرک و لجستیک، قیمت آن به شدت افزایش خواهد یافت. به علاوه، بسیاری از خودروهایی که زیر ۱۰ هزار دلار قیمت دارند، مجوز ورود به ایران را از سوی سازمان ملی استاندارد دریافت نمی‌کنند.

راهکارهای پیشنهادی

خودروی اقتصادی در ایران به بن‌‌بست رسیده است، و برای حل این مشکل به اصلاحات جدی نیاز است. حسن کریمی‌سنجری، کارشناس حوزه خودرو، بر این باور است که:

• ایجاد ارتباطات بین‌المللی:برای ورود ماشین‌آلات و دانش فنی خطرناک در تولید خودرو، صنعت خودروی ایران باید از بن‌بست ارتباطات بین‌المللی خارج شود.
• تقویت نیروی انسانی:لازم است که دوره‌های آموزشی برای کارگران و مهندسان در صنعت خودروسازی دوباره احیا شود تا به تولید باکیفیت کمک کند.
• سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه:خودروسازان باید ۷ تا ۸ درصد از درآمد خود را به تحقیق و توسعه اختصاص دهند تا از این طریق بتوانند خودروهای جدید و با بهره‌وری بیشتر تولید کنند.

جمع‌بندی

با توجه به مشکلاتی که در زمینه تولید و واردات خودروی اقتصادی در ایران وجود دارد، واقعیت این است که دستیابی به چنین خودرویی به معنای واقعی ممکن نیست. عدم تناسب بین درآمد و قیمت خودروهای موجود در بازار، به همراه مشکلات ساختاری در صنعت خودروسازی، بر ضرورت ایجاد تغییرات اساسی برای حل این مسائل تأکید می‌کند. بنابراین، برای بهبود وضعیت فعلی و ایجاد فرصت‌های واقعی برای خرید خودرو، نیاز به یک رویکرد چندجانبه و بنیادین داریم.