خودروها احتکار شده‌اند یا کمبود قطعه دارند؟

انتشار تصاویر هوایی از پارکینگ خودروسازان مطرح کشور و رویت چند ده هزار خودروی پارک شده، ابهاماتی را مبنی بر احتکار آنها یا ناقص بودن‌شان ایجاد کرده است. اگرچه تصاویر مربوطه به ایران خودرو اختصاص دارد، با این حال احتمالاً اگر از پارکینگ شرکت خودروسازی سایپا هم تصاویری تهیه شود، در آنجا هم شاهد پارک انبوهی خودرو خواهیم بود.

در این خصوص دو احتمال کلی وجود دارد؛ احتمال نخست این است که خودروهای پارک شده، دارای کسری قطعه هستند و بنابراین انبار شده‌اند تا قطعات تکمیلی آن‌ها تأمین شود.احتمال دوم هم می‌گوید خودروسازان بخشی از محصولات خود را به اصطلاح احتکار کرده‌اند تا در وقت مناسب، آن‌ها را راهی بازار کنند.نکته‌ای که در خصوص انتشار چنین تصاویری وجود دارد آن است که این تصاویر اغلب وقتی عرضه خودرو به بازار کاهش می‌یابد و قیمت‌ها بالاست، منتشر می‌شوند و در این سال‌ها چند بار چنین اتفاقی رخ داده است. برای خودروسازانی که روزانه حداقل سه هزار دستگاه تولید دارند (در زمان عادی، تیراژ روزانه دو برابر این رقم است)، پارکینگ‌های مملو از خودرو(البته نه در این حد که تصاویر جدید نشان می‌دهد)در کل موضوع عجیبی به نظر نمی‌رسد. این را هم نباید فراموش کرد که خیلی از خودروهای تولیدی سهم شهرستان‌ها هستند و بنابراین به پارکینگ منتقل می‌شوند تا بارگیری شده و به دست مشتریان برسند. بنابراین اینکه در پارکینگ خودروسازان، خودرو به چشم بیاید (ولو در مقادیر زیاد) به خودی خود موضوع عجیبی نیست. این در حالی است که وقتی عرضه کم و قیمت بالاست، پارکینگ‌ها حاشیه‌ساز می‌شوند و افکار عمومی گمان به احتکار می‌برند. نه اینکه  چنین اتفاقی هرگز روی  نداده باشد، ولی صرف پر بودن پارکینگ‌ها به ویژه در مقطع فعلی که گفته می‌شود صنعت خودرو با کمبود قطعه رو به رو است، الزاماً به معنای احتکار نیست. البته از آن طرف ادعای افزایش تیراژ هم با کمبود قطعات نمی‌خواند و این شائبه به وجود می‌آید که اگر قطعه نیست، پس چطور تیراژ بالا رفته است. برای واکاوی بیشتر این موضوع، بهتر است دو احتمال کلی و امکان و نفع و ضرر آنها را بررسی کنیم تا شاید به آنچه به واقعیت نزدیک است، برسیم.احتمال اول طبق نتیجه‌گیری افکار عمومی از پارکینگ‌های مملو از خودرو، احتکار است. افکار عمومی با دیدن تصاویر مربوطه این پرسش برایش پیش می‌آید که این همه خودرو در پارکینگ چه می‌کند؟ نکند خودروسازان می‌خواهند با عدم عرضه آنها به بازار، قیمت را بالا ببرند؟در این خصوص چند نکته وجود دارد. نکته ابتدایی اینکه پر بودن پارکینگ به خودی خود موضوع عجیبی نیست، به دو دلیل: اولاً تمامی خودروسازان محصولات تولیدی خود را از خط تولید به پارکینگ می‌برند تا از آنجا بارگیری کرده و به دست مشتریان برسانند.

در خودروسازی ایران که پیش‌فروش در ارقام بالا انجام می‌شود نیز این موضوع وجود دارد، چه آنکه قطعاً بخشی از خودروهای موجود در پارکینگ‌ها، محصولات پیش‌فروش شده هستند و به اصطلاح صاحب دارند. ثانیاً، هم اکنون خودروسازان کشور با کمبود قطعه دست و پنجه نرم می‌کنند، به ویژه در بخش قطعات الکترونیکی، بنابراین آن طور که خودشان می‌گویند، بخش قابل‌توجهی از تولیدات روزانه آنها به خاطر کسری قطعه در پارکینگ‌ها می‌مانند تا قطعاتشان تأمین و سپس راهی بازار شوند. بنابر یک روایت، نصف تولید روزانه خودروسازان را محصولات ناقص تشکیل می‌دهد و اگر چنین موضوعی صحت داشته باشد، پارکینگ خودروسازان طبعاً بیش از آنچه باید، پر می‌شود. این را هم نباید فراموش کرد که احتکار خودرو وقتی قیمت‌گذاری آزاد باشد، توجیه دارد، حال آنکه هم اکنون قیمت خودروها به طور دستوری تعیین می‌شود. اگر قیمت‌گذاری در حاشیه بازار انجام می‌گرفت، عرضه ضعیف موجب می‌شد قیمت (در بازار آزاد) بالا برود و این به نفع خودروسازان بود و احتکار توجیه داشت. هم اکنون اما وزارت صنعت اجازه اجرای مصوبه قیمت‌گذاری در حاشیه بازار را نمی‌دهد و خودروسازان در نهایت باید قیمت‌های دستوری (با فاصله بسیار نسبت به بازار) را لحاظ کنند. در کنار اینها اما آن طور که مدیرکل دفتر بازرسی ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایت وزارت صمت اخیراً اعلام کرده، «هیچ گونه احتکاری در گروه ایران خودرو انجام نگرفته و بیشتر خودروهای موجود، محصولات دارای کسری قطعه (های‌تک) هستند که به زودی تکمیل و تحویل مشتریان خواهند شد.

اکبر صادقی این را هم را گفته که «فرآیند تکمیل خودروهای ناقص با سرعت بیشتری در ایران خودرو درحال انجام است و با پیگیری وزارت صمت و تلاش این خودروساز، به‌زودی تحویل خودروهای معوقه به ‌روز می‌شود.»ولی در باب احتمال دوم هم حرف و حدیث‌هایی وجود دارد. احتمال دوم می‌گوید خودروها احتکار نشده یا کسری قطعه دارند یا قبلاً فروخته شده و در انتظار بارگیری و رسیدن به دست مشتریان هستند. ایرادی که افکار عمومی به این فرضیه می‌گیرد، شمار بسیار زیاد خودروهای پارک شده است. به عقیده آنها، آنقدر خودروی پارک شده در پارکینگ خودروسازان زیاد است که نمی‌توان باور کرد همه آنها کسری قطعه دارند یا پیش‌فروش شده‌اند. افکار عمومی بر این باور است که خودروسازان به قصد مدیریت بازار و بالا بردن قیمت، بخشی از محصولات خود را عمداً عرضه نمی‌کنند. آن‌ها این سؤال برایشان پیش آمده که اگر قطعه کم است، پس این همه کارگر خودروسازی دقیقاً مشغول چه کاری هستند و اصلاً شرکت‌هایی به این بزرگی (ایران خودرو و سایپا و پارس خودرو) چطور سرپا مانده‌اند؟ ابهام دیگری که برای افکار عمومی ایجاد شده، اظهارات مسوولان وزارت صنعت و خودروسازان مبنی بر رشد تیراژ و عبور از مشکلات اولیه تحریم است. آن‌ها می‌پرسند اگر تیراژ (طبق گفته مسوولان) بالا رفته، پس دیگر بحث کسری قطعه چیست و اگر قطعه کم است، پس تیراژ چطور بالا رفته؟هرچه هست، حواشی خودروهای دپویی همچنان ادامه دارد و از یک طرف وزارت صنعت و خودروسازان اصرار می‌کنند پای کمبود قطعه در میان است و احتکاری انجام نگرفته و از آن طرف افکار عمومی کماکان معتقد به احتکار هستند. باید منتظر ماند و دید طی روزهای آینده حاشیه‌های پارکینگ خودروسازان از بین خواهد رفت یا باز هم تصاویری جدید از پارکینگ خودروها منتشر شده و حواشی ادامه می‌باید.

دنیای اقتصاد