رانت خودروهای فرسوده در فروش خودروسازان

طبق قانون ساماندهی خودرو، شرکت‌های خودروساز ملزم به عرضه ۱۰درصد از فروش محصولاتشان در قالب طرح خروج فرسوده‌ها هستند در حالی که به نظر می‌رسد این موضوع برای مصرف‌کنندگان واقعی چندان جذاب نیست اما دلالان را اقناع می‌کند.

طبق قانون موردنظر، ۱۰درصد از فروش خودروسازان باید به خروج و جایگزینی مدل‌های فرسوده اختصاص پیدا کند و بر این اساس، مالکان این خودروها از شانس بالاتری نسبت به مشتریان برخوردار هستند. این در حالی است که با توجه به قوانین مربوط به اسقاط، این طرح برای بسیاری از مالکان خودروهای فرسوده از جذابیت لازم برخوردار نیست و در عوض، واسطه‌گران و دلالان را جذب کرده است.

متقاضیان شرکت در طرح اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده، در صورت برنده شدن در قرعه‌کشی، باید ظرف مدتی معین نسبت به از رده خارج کردن خودروی خود اقدام کنند. در واقع تحویل خودروی ثبت‌نامی به آنهایی که در طرح موردنظر برنده شده‌اند، منوط به ارائه گواهی اسقاط است و در غیر این صورت، خودرویی تحویل نخواهد شد. تا این‌جای کار روالی طبیعی به حساب می‌آید، منتها مساله اینجاست که در ازای اسقاط خودروی فرسوده، پولی به مالکان آنها پرداخت نخواهد شد.

به عبارت بهتر، مالکان خودروی فرسوده در عوض امتیازی که نصیب آنها شده (افزایش شانس برنده شدن در قرعه‌کشی)، عملا خودروی خود را باید رایگان در اختیار مراکز اسقاط قرار دهند. این در حالی است که آنها برای پرداخت پول خودروی ثبت‌نامی، روی فروش خودروی فرسوده خود حساب باز کرده‌اند و وقتی قرار نباشد از این بابت پولی دریافت نکنند، خیلی‌ها انگیزه لازم را برای شرکت در این طرح نخواهند داشت. هرچند با در نظر گرفتن اختلاف قیمت کارخانه و بازار خودروی نو و قیمت پایین خودروی فرسوده، برنده شدن در این طرح باز هم به نفع مشتریان است، اما این موضوع به اندازه کافی برای مصرف‌کنندگان واقعی که با کمبود نقدینگی مواجه‌اند و نمی‌خواهند خودروی فرسوده‌شان را رایگان اسقاط کنند، جذابیت کافی ندارد.

از آن سو اما طرح خودروهای فرسوده برای واسطه‌گران و دلالان جذاب است، زیرا با وجود اینکه بابت اسقاط خودروی فرسوده پولی در کار نیست، باز هم به دلیل وجود اختلاف قیمت کارخانه و بازار خوردوی نو، طرح موردنظر جذابیت لازم را برای آنها دارد. از همین رو هیچ بعید نیست بخشی از ثبت‌نام‌های طرح اسقاط، به واسطه اجاره کارت ملی مالکان خودروهای فرسوده انجام شده باشد. به عنوان مثال، اگر قیمت یک پژو آر دی فرسوده را ۴۰میلیون تومان در نظر بگیریم، مالک این خودرو اگر در طرح اسقاط برنده پژوپارس شود، عملا از ناحیه اختلاف قیمت کارخانه و بازار این خودرو حدود ۱۵۰میلیون تومان سود خواهد کرد. با کسر ۴۰میلیون تومان ارزش خودرو که نصیب وی نمی‌شود، فرد برنده باز هم ۱۱۰میلیون تومان سود خواهد کرد. با این حساب، طرح اسقاط و جایگزینی فرسوده‌ها در فروش خودروسازان، نوعی رانت را در دل خود جای داده که به نظر می‌رسد با توجه به تاثیر آن روی از رده خارج کردن فرسوده‌ها، سیاستگذار چشم خود را بر آن بسته است.

دنیای اقتصاد