منظور از افزایش معقولانه قیمت خودرو چیست؟

تعیین قیمت‌های جدید برای محصولات خودروسازان همچنان با تأخیر همراه است. در این خصوص رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت، در آخرین اظهار نظر خود ضمن تکذیب تعیین قیمت‌ها با حاشیه ۵ درصد زیر قیمت بازار، از عبارت «افزایش معقولانه» قیمت‌ها سخن گفته بود. به این ترتیب در وضعیتی وزیر صمت «افزایش قیمت معقولانه» را مبنای قیمت گذاری خودروهای جدید خوانده که دو هفته پیش نشستی بین وزارت نشینان و فعالان زنجیره خودروسازی کشور برگزار شد. در این نشست دست اندرکاران صنعت خودروی کشور با اشاره به وضعیت بحرانی حاکم بر این صنعت، مجموعه راهکارهایی را برای برون رفت از شرایط فعلی مطرح کردند. یکی از راهکارهای پیشنهاد شده از طرف آنها، تعیین قیمت محصولات تولیدی با توجه به حاشیه ۵ درصد قیمت‌ها در بازار بود.

در وضعیتی این راهکار در ارتباط با قیمت محصولات خودروسازان به وزارت صمت، پیشنهاد شد که پیش از روی کار آمدن دولت دهم قیمت خودرو براساس حاشیه بازار تعیین می‌شد. پس خودروسازی کشور چندان با تعیین قیمت‌ها براساس حاشیه بازار بیگانه نیست، این در وضعیتی است که از دولت دهم به بعد به نوعی به قیمت گذاری دستوری خو گرفته است. پس قیمت گذاری خودرو تا به امروز یا براساس حاشیه بازار تعریف شده یا دستوری بوده، این در حالی است که وزیر جدید صنعت که این روزها به عنوان متولی قیمت گذاری خودرو شناخته می‌شود، «افزایش قیمت معقولانه» را تکلیفی بر بلاتکلیفی این روزهای بازار خودرو خوانده است. به این ترتیب وی در اظهار نظر خود علاوه‌بر اینکه افزایش قیمت را امری اجتناب ناپذیر خوانده در عین حال بر تعیین معقولانه آن، تاکید وافر داشته است. از این سخن وزیر صنعت چند نکته قابل برداشت است: نکته اول این است اقدامی که در دوره وزیر پیشین صمت و با حمایت خودروسازان، مبنی‌بر حذف شورای رقابت از گردونه قیمت گذاری و جایگزینی سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار به جای آن، شروع شد و به دلایل نا مشخص در دوره شریعتمداری مسکوت ماند در دوره رحمانی با کیفیت مد نظر خودروسازان یعنی تعیین قیمت در حاشیه بازار، اتفاق نخواهد افتاد. نکته دیگر اینکه با توجه به نگاه وزارت صمت در ارتباط با تعیین بسته‌ای برای بخش خودرو و ارتباط این بسته با قیمت گذاری به نظر می‌رسد که منظور از افزایش معقولانه قیمت، افزایش مشروط قیمت‌ها خواهد بود به این معنی که خودروسازان در صورتی مجوز افزایش قیمت را به دست خواهند آورد که شرایط تولید خود را در خطوط تولید با بسته تعیین شده از طرف وزارت صنعت منطبق کنند. نکته آخر در ارتباط با افزایش معقولانه قیمت‌ها این است که افزایش قیمت در پیش خواهد بود ولی از یک سو با نگاه خودروسازان قطعاً فاصله معناداری خواهد داشت و از سوی دیگر تا اندازه‌ای نظر مصرف کننده را هم تأمین کند.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که با توجه به شرایط فعلی چطور می‌توان افزایش معقولانه‌ای تعریف کرد که هم طرف عرضه و هم طرف تقاضا را راضی نگه داشت و اینکه چگونه وزارت صنعت می‌خواهد در این خصوص تعادل ایجاد کند؟

و در آخر اینکه چگونه می‌شود با افزایش قیمت، مصرف کننده را راضی نگه نداشت و از طرف دیگر با افزایش اندک، نظر خودروسازان را جلب کرد؟ در جواب به این سؤالات کارشناسان به ذکر دیدگاه‌های خود پرداخته‌اند.

نکته‌ای که کارشناسان به طور مشترک بر آن تاکید دارند این است که اعمال مکانیزم عرضه و تقاضا می‌تواند به طور توامان نظر خودروساز و متقاضی را جلب کند و به نوعی افزایش قیمت معقولانه محقق شود. نظام عرضه و تقاضا همان قیمت‌گذاری براساس حاشیه بازار است که به نوعی می‌تواند مصرف‌کننده و تولیدکننده را منتفع کند. اکنون این مکانیزم با توجه به وضعیت کنونی زنجیره خودروسازی کشور قادر به سروسامان دادن به بازار است یا خیر؟ سوالی است که بعضی از کارشناسان جواب منفی به آن داده‌اند. در عین حال بخشی از کارشناسان عقیده دارند حال که دولت نمی‌خواهد به مکانیزم‌های مرتبط با عرضه و تقاضا تن بدهد می‌تواند قیمت تمام شده را محاسبه کرده و یک سود معقولانه را به‌عنوان سود خودروساز به آن اضافه کرده تا این صنعت در وضعیت فعلی بتواند به حیات خود ادامه دهد.

در نقطه مقابل این کارشناسان، بخش دیگری از کارشناسان حضور دارند که عقیده دارند این نگاه، یعنی افزایش معقولانه قیمت‌ها، فقط وضعیت را برای خودروسازان تا اندازه‌ای مساعد کرده و به تنظیم بازار بی‌توجه است؛ پس این افزایش معقولانه قیمت، بدون شک منجر به افزایش قیمت‌ها در بازار و در پی آن نارضایتی متقاضیان خواهد شد.

بیراهه افزایش مشروط قیمت

بدون شک یکی از مسائلی که موجب حضور سرمایه‌های سرگردان و دلالی در بازار شده، فاصله قیمتی است که بین قیمت کارخانه و قیمت بازار وجود دارد. حسن کریمی سنجری، کارشناس خودرو با اشاره به شرایط فعلی بازار و حضور دلالان می‌گوید: چنانچه بخواهیم دلالان را از کانتر فروش خودروسازان دور کنیم، باید به مکانیزم‌های قیمت گذاری مرتبط با بازار آزاد و تعیین قیمت در حاشیه بازار تن دهیم. چنانچه این اتفاق نیفتد و قیمت‌ها در حاشیه بازار تعیین نشود، آن اثر طلایی که همانا حذف دلالی و واسطه گری از بازار است، اتفاق نخواهد افتاد. کریم سنجری در جواب به این پرسش که افزایش معقولانه قیمت چه تاثیری روی تولید و بازار خواهد گذاشت، عقیده دارد: افزایش معقولانه قیمت‌ها بیش از اینکه به نفع بازار و مصرف‌کننده باشد، به نفع بخش تولید و خودروساز خواهد بود. این کارشناس خودرو با تفکیک بین بحث افزایش قیمت و اعمال مکانیزم عرضه و تقاضا می‌گوید: در بحث تعیین قیمت در حاشیه بازار و براساس مکانیزم عرضه و تقاضا، افزایش قیمت دنبال نمی‌شود؛ بلکه ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا هدف اصلی است، به این ترتیب از رهگذر ایجاد تعادل تعیین قیمت محصولات دنبال می‌شود. این در وضعیتی است که زمانی که از افزایش معقولانه قیمت سخن می‌گوییم، همان لحظه به بازار اعلام می‌کنیم که قرار است قیمت محصولات را افزایش دهیم. البته کریمی سنجری به این نکته هم توجه دارد که تعیین قیمت براساس مکانیزم عرضه و تقاضا در یک بازار انحصاری، به افزایش قیمت محصولات منجر خواهد شد. با این حال تعیین قیمت براساس مکانیزم عرضه و تقاضا این امکان را به وجود می‌آورد تا فاصله قیمتی بین بازار و کارخانه از میان برود و همین موضوع به خروج دلالان و سرمایه‌های سرگردان از بازار منجر شود. این در وضعیتی است که افزایش معقولانه قیمت، موجب خروج دلالان از بازار نخواهد شد.

کریمی سنجری با انتقاد از نگاه وزارت صمت به قیمت گذاری معقولانه خودرو می‌گوید: افزایش قیمت بدون توجه به قیمت‌ها در حاشیه بازار، فقط نفع خودروساز را در نظر می‌گیرد و به مصرف‌کننده و بازار بی‌توجه است. در وضعیتی این کارشناس از نگاه وزارت صمت به مقوله قیمت‌گذاری انتقاد می‌کند که بارها مسوولان این وزارتخانه از اهمیت ساماندهی بازار سخن گفته‌اند و تلاش‌های این وزارتخانه را در جهت تنظیم بازار عنوان کرده‌اند.

کریمی سنجری معتقد است: افزایش معقولانه قیمت‌ها در بهترین حالت موجب افزایش قیمت بازار به میزان افزایش قیمت در کارخانه نخواهد شد. ولی بدون شک درصدی از افزایش قیمت کارخانه به قیمت‌های فعلی بازار اضافه خواهد کرد. علت این موضوع هم بهتر شدن وضعیت عرضه از طرف خودروسازان است. این کارشناس تاکید می‌کند با توجه به مسائل یاد شده افزایش معقولانه قیمت تنها کمکی است که دولت به خودروسازان می‌کند، در حالی که بخواهد به هر دو طرف عرضه و تقاضا کمک کند، باید به سمت تعیین قیمت در حاشیه بازار برود تا از این رهگذر واسطه‌ها را از بازار خارج کند.

کریمی سنجری پیشنهاد می‌دهد دولت باید در کنار تعیین قیمت در حاشیه بازار، با استفاده از مکانیزم‌های نظارتی خود، جلوی مهندسی عرضه از طرف گروه‌های خودروساز را بگیرد تا این گروه‌ها از طریق مهندسی عرضه قیمت محصولات را در بازار به طور مصنوعی افزایش ندهند.

رابطه معکوس بین افزایش معقولانه و قدرت خرید

سعید مدنی، کارشناس خودرو، با کریمی سنجری در ارتباط با تعیین قیمت براساس حاشیه بازار و تأثیر آن روی دو طرف عرضه و تقاضا موافق است. وی می‌گوید: چنانچه دولت نخواهد به مکانیزم‌های مرتبط با عرضه و تقاضا تن دهد و بخواهد همچنان با نگاه دستوری به قیمت‌گذاری بپردازد باید به سویی برود تا افزایش معقولانه قیمت‌ها شامل دو آیتم قیمت تمام شده در خطوط تولید خودروسازان و همچنین در نظر گرفتن یک سود معقولانه برای فعالیت آنها باشد.

این کارشناس خودرو در جواب به این سؤال که این سود معقولانه برای خودروساز چه عددی می‌تواند باشد؟ معتقد است برای اینکه فعالیت خودروسازان توجیه داشته باشد و از سوی دیگر سرمایه‌گذاران به‌جای سپرده‌گذاری در بانک‌ها به سمت سرمایه‌گذاری در خطوط تولید حرکت کنند، می‌توان این سود معقولانه را ۱۰ درصد بالای سود تعیین شده در شبکه بانکی کشور در نظر گرفت.

دنیای اقتصاد