وضعیت عرضه خودرو در بورس کالا

طی سال‌های اخیر، بحث عرضه خودرو در بورس کالا بارها مطرح شده، اما هربار با مقاومت‌هایی از سوی نهادهایی مانند شورای رقابت و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان روبه‌رو شده است. این مخالفت‌ها عمدتاً با استناد به انحصاری بودن بازار خودرو و نگرانی از افزایش قیمت برای مصرف‌کنندگان عنوان شده‌اند.

مخالفت شورای رقابت و سازمان حمایت با عرضه در بورس

شورای رقابت همواره با استناد به ماده ۵۸ فصل نهم اصل ۴۴ قانون اساسی، بازار خودرو را انحصاری دانسته و تأکید کرده که تنها مرجع تعیین دستورالعمل‌ها در این حوزه است. از طرفی، سازمان حمایت نیز قیمت‌گذاری خودرو را حق مصرف‌کننده دانسته و واگذاری آن به سازوکار عرضه و تقاضا را عاملی برای بی‌ثباتی می‌داند.

ورود آزمایشی خودرو به بورس کالا

با این حال، پس از ماه‌ها چالش، عرضه آزمایشی خودرو در بورس کالا آغاز شده است. این اقدام با هدف ارزیابی واکنش بازار و فراهم‌سازی زیرساخت برای توسعه عرضه در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ صورت گرفته است. اما کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر شفافیت و نظارت کافی وجود نداشته باشد، احتمال افزایش فاصله قیمت کارخانه و بازار همچنان وجود دارد.

شرایط فعلی؛ فرصت طلایی برای اصلاح سیاست‌ها

حسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو، معتقد است که رکود فعلی بازار خودرو، ثبات نسبی نرخ ارز و نبود تقاضای هیجانی، فرصت مناسبی برای اصلاح سیاست‌های قیمت‌گذاری فراهم کرده است. به گفته او، این شرایط امکان حذف قیمت‌گذاری دستوری را بدون ایجاد التهاب در بازار مهیا می‌کند.

قیمت‌گذاری دستوری؛ عامل اصلی رانت و نارضایتی اجتماعی

کاکایی تأکید می‌کند که سیاست قیمت‌گذاری دستوری نه‌تنها موجب هدررفت منابع ملی شده، بلکه بستری برای شکل‌گیری فساد، رانت و بی‌ثباتی بازار بوده است. او معتقد است حذف این سیاست، قدمی ضروری برای اصلاح ساختار بازار خودرو است.

بورس کالا؛ راه‌حل میانه‌رو و قابل اجرا

در شرایطی که حذف کامل قیمت‌گذاری دستوری ممکن است به دلایل سیاسی و اجتماعی دشوار باشد، عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند گزینه‌ای میانه‌رو و قابل‌اجرا باشد. این سازوکار با شفافیت در قیمت‌گذاری و کشف واقعی قیمت، می‌تواند به کاهش اختلاف قیمت کارخانه و بازار کمک کند.

تجربه گذشته؛ اشتباه در زمان‌بندی و تصمیمات هیجانی

بر اساس تجربه قبلی، یکی از دلایل شکست عرضه خودرو در بورس، اجرای ناپایدار و تصمیمات هیجانی بوده است. کاکایی یادآور می‌شود که اجرای این سیاست نیازمند ثبات، صبر و مدیریت اصولی عرضه است.

آمادگی بازار برای اجرای دوباره طرح

کاکایی معتقد است که اکنون شرایط بازار برای اجرای دوباره این سیاست فراهم است. زیرساخت‌ها آماده‌اند، خودروسازان با فرآیند بورس آشنا هستند، و بستر قانونی نیز مهیاست. به شرط عرضه منظم و مستمر، بورس کالا می‌تواند نقش مهمی در تنظیم بازار ایفا کند.

خودروهای وارداتی؛ ضرورت شفاف‌سازی و مالیات‌ستانی دقیق

در خصوص خودروهای وارداتی نیز ورود به بورس کالا می‌تواند به کشف قیمت واقعی، جلوگیری از رانت و دریافت مالیات مؤثر کمک کند. اختلاف بالای قیمت پایه با قیمت نهایی فروش، نه‌تنها سود هنگفتی برای واردکنندگان ایجاد کرده، بلکه نظارت و شفافیت مالیاتی را نیز با چالش روبه‌رو ساخته است.

جمع‌بندی

ورود خودرو به بورس کالا می‌تواند گامی مهم به‌سوی شفافیت، عدالت و تعادل در بازار خودرو باشد، به‌شرط آن‌که با سیاست‌های کنترلی و نظارتی دقیق همراه باشد. این مسیر نیازمند تصمیم‌گیری شجاعانه، ثبات در اجرا و پرهیز از مداخلات هیجانی است. بازار خودرو ایران بیش از هر زمان دیگری نیازمند شفافیت و دوری از سیاست‌های دستوری است، و بورس کالا می‌تواند سکوی پرتاب این تحول باشد.