بازار خودروهای دوگانه سوز داغ شد
مزایا و معایب خودروهای دوگانه سوز و تفاوت آن با پایه گازسوز
با سهمیه بندی بنزین و اعلام قیمت‌های جدید آن، اکنون پر کردن باک خودروها به یکی از دغدغه‌های اصلی شهروندان ایرانی تبدیل و این سؤال هم ایجاد شده که آیا استفاده از سوخت گاز (CNG) رونق خواهد گرفت؟
طبق اطلاعیه شرکت پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی، بنزین از ساعت صفر ۲۴ آبان سهمیه بندی شد و قیمت سهمیه‌ای آن ۵۰۰ تومان افزایش یافت و قیمت آزاد این سوخت هم سه برابر شد. بر این اساس، بنزین سهمیه‌ای با قیمت لیتری هزار و ۵۰۰ تومان عرضه می‌شود و نرخ آزاد آن هم سه هزار تومان است. همچنین بنزین سوپر هم از این پس لیتری سه هزار و ۵۰۰ تومان عرضه می‌شود. این در حالی است که قیمت CNG هنوز افزایش نیافته و بنابراین تفاوت نرخ این سوخت با بنزین رشد قابل توجهی را به خود می‌بیند. با توجه به نرخ‌های جدید، هم اکنون تفاوت قیمت بنزین با CNG به حدود ۸۵۰ تومان در بخش سهمیه‌ای و به دو هزار و ۳۵۰ تومان در بخش آزاد رسیده است. این اختلاف فاحش قیمت به ویژه بین بنزین آزاد و گاز، به خودی خود انگیزه شهروندان ایرانی را برای استفاده بیشتر از CNG افزایش می‌دهد، ولی آیا زیرساخت‌های لازم و کافی برای این سناریو فراهم است؟
پیش از جواب به این پرسش، ابتدا نگاهی می‌اندازیم به تجربه قبلی سهمیه‌بندی و افزایش قیمت سوخت در اواسط دهه ۸۰، دورانی که تولید و بازار دوگانه سوزها به شدت رونق گرفت، اگرچه این ماجرا خالی از حواشی هم نبود. تابستان ۸۶ بود که علاوه بر سهمیه بندی بنزین، نرخ این سوخت هم افزایش یافت و دولت همزمان سیاست توسعه خودروهای دوگانه سوز را به خودروسازان تحمیل کرد. در آن دوران، وزارت صنایع اصرار داشت همه خودروهای داخلی به طور دوگانه سوز به تولید برسند، حتی مونتاژی‌ها. وضعیت به شکلی پیش رفت که نزدیک به ۸۰ درصد خودروهای داخلی به طور دوگانه سوز تولید شدند و طبعاً مشتریان بهت‌زده از سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین هم برای آنکه باک خودروهای‌شان خالی نماند، از CNG استقبال کردند. این در حالی بود که زیرساخت‌های لازم برای پاسخ به نیاز گازی شهروندان فراهم نشده و جدا از آن، خودروهای دوگانه‌سوز هم از لحاظ فنی دردسرهایی را پدید آوردند. مشکل اصلی در آن مقطع، کمبود جایگاه‌های سوخت‌گیری CNG و پراکندگی ضعیف آنها بود، به طوری که شهروندان مجبور بودند برای گاز زدن مدتی طولانی را در صف بایستند. چالش بزرگ بعدی، مشکلات فنی خودروهای دوگانه سوز بود، چه آنکه مثلاً در سربالایی‌ها کم می‌آوردند و گاها خاموش می‌کردند و همچنین قطعات آنها به خاطر استفاده از گاز، دچار استهلاک زودرس می‌شد. اوایل و تا وقتی شهروندان با سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین کنار نیامده بودند، استفاده از گاز رونق داشت و تولید دوگانهسوزها هم در اوج بود، ولی رفته رفته داستان تغییر کرد. صف‌های طویل جایگاه‌های CNG در کنار مشکلات فنی حوصله سر بر و پر دردسر دوگانه سوزها، به تدریج اقبال آنها را نزد شهروندان کاهش داد و خیلی‌ها ترجیح دادند از همان بنزین گران شده استفاده کنند. افول دوگانهسوزها نزد شهروندان، اثر خود را بر تولید هم گذاشته و خودروسازان هم رفته رفته از تیراژ آنها کاستند. کار به جایی رسید که سهم دوگانهسوزها در سبد تولید خودروسازان به شدت افت کرد و این محصولات طی چند سال اخیر کاملاً به حاشیه رفته‌اند.
دو راهی گاز و بنزین
از دوران فراز و فرود دوگانهسوزها سال‌ها می‌گذرد و حالا با توجه به سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین، شهروندان ایران مجدداً بر سر دو راهی گاز و بنزین قرار گرفته‌اند. هرچند با ملاک قرار دادن قیمت گاز و بنزین، عقل سلیم حکم می‌کند شهروندان باز هم به سمت CNG چرخش کنند، ولی هنوز هم تردیدهایی در خصوص زیرساخت‌های کمی و کیفی استفاده از این سوخت وجود دارد. مساله اول، عدم توسعه مناسب جایگاه‌های سوخت در سراسر کشور است. اگرچه در اواسط دهه ۸۰ و پس از سهمیه بندی بنزین، احداث جایگاه‌های CNG رونقی نسبی گرفت، ولی اولاً توسعه آنها به لحاظ کمی و همچنین پراکندگی، مناسب نبود و ثانیاً با توجه به از سکه افتادن سوخت گاز، روند توسعه کند شد. پس بعید به نظر می‌رسد هم اکنون جایگاه‌های سوخت CNG از تعداد و پراکندگی لازم در سطح کشور و حتی کلان‌شهرها از جمله پایتخت، برخوردار باشند. این موضوع قطعاً بر روند استفاده از CNG اثرگذار خواهد بود و ممکن است شهروندان پس از عبور اولیه از شوک بنزینی، تمایلشان به گاز زدن کاهش یابد.
چالش بعدی هم مثل اواسط دهه ۸۰، به مشکلات فنی دوگانهسوزها مربوط می‌شود که هرچند نسبت به گذشته کمتر شده، اما پایان نیافته است. هم اکنون بخشی از خودروهای دوگانه‌سوز به طور پایه گازسوز تولید می‌شوند که اگرچه مشکلات فنی کمتری نسبت به غیر پایه گازسوزها دارند، ولی به هر حال خالی از مشکل هم نیستند. از طرفی، هم اکنون خیلی از خودروهای گازسوز کشور به صورت کارگاهی دوگانه سوز شده‌اند و بنابراین از لحاظ فنی خالی از ایراد و مشکل نیستند. طبعاً اگر قرار باشد در مقطع فعلی استفاده از گاز در این خودروها افزایش یابد، مشکلات فنی‌شان بیش از گذشته محسوس خواهد بود و این موضوع برای مالکان آنها دردسرآفرین است.نکته دیگر اینجاست که خودروسازان سال‌هاست از گاز فاصله گرفته و سهم گازسوزها را در سبد محصولات‌شان به شدت پایین آورده‌اند و قطعاً زمان می‌برد تا بخواهند خود را با شرایط جدید احتمالی (رونق گرفتن استفاده از دوگانهسوزها) وفق بدهند. به عقیده کارشناسان، ممکن است با توجه به سهمیه بندی و رشد قیمت بنزین، میل به خرید خودروهای تک‌سوز (بنزینی) کاهش یافته و شهروندان مدل‌های دوگانه‌سوز را مطالبه کنند و بنابراین خودروسازان چاره‌ای ندارند جز اینکه سهم این محصولات را مجدداً افزایش دهند. باید منتظر ماند و دید آیا خودروسازان از آمادگی لازم برای افزایش تیراژ دوگانهسوزها برخوردار و در بحث تأمین قطعات با مشکل رو به رو نیستند، یا اینکه چالش جدیدی به چالش‌های‌شان اضافه خواهد شد.
در کنار اینها اما بحث ایمنی دوگانهسوزها هم از اهمیت بسیاری برخوردار است. سال‌هاست بابت بازرسی ادواری مخازن CNG خودروها هشدار داده می‌شود، هشداری که چندان از طرف مسوولان و شهروندان جدی گرفته نشده است. این جدی نگرفتن، ریشه در مسائل گوناگونی داشته، از جمله اینکه به هر حال طی چند سال اخیر حجم استفاده از سوخت گاز در خودروها افت کرده و طبعاً اهمیت ایمنی مخازن CNG هم کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که بازرسی ادواری مخازن CNG از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و بی‌توجهی به آن می‌تواند حوادث ناگواری را رقم بزند. نکته دیگر ولی به احتمال فعال شدن مجدد کارگاه‌های زیرزمینی برای گازسوز کردن خودروها برمی‌گردد که از لحاظ ایمنی، خطرات زیادی را به دنبال دارد. معلوم نیست در این کارگاه‌ها تا چه حد استانداردهای لازم و کافی رعایت می‌شود، بنابراین احتمال رخ دادن حوادثی مانند انفجار ناگهانی خودروهایی که در کارگاه‌های موردنظر گازسوز می‌شوند، وجود دارد. چنین کارگاه‌هایی در اواسط دهه ۸۰ هم فعال بودند و آن زمان هم نگرانی‌های زیادی در خصوص ایمنی خودروهای گازسوز شده وجود داشت.
آخرین وضع تولید دوگانه سوزها
اما سری هم به آخرین آمار تولید دوگانهسوزها در خودروسازی کشور بزنیم تا مشخص شود آنها چه سهمی در سبد محصولات خودروسازان دارند. طبق آخرین آمار که به هفت ماه امسال مربوط می‌شود، دوگانهسوزها سهم بسیار کمی از تولید را به خود اختصاص داده‌اند و حتی برخی خودروها که پیش‌تر مدل دوگانه سوز هم داشتند، تنها به صورت بنزینی تولید می‌شوند. بنابر آمار موجود، طی هفت ماه امسال تنها هشت هزار و ۷۱۵ دستگاه خودروی دوگانه سوز در کشور به تولید رسیده که در مقایسه با ۳۱ هزار و ۹۰۲ دستگاه مدت مشابه سال اخیر، ۷۳ درصد افت را نشان می‌دهد. تمام دوگانه سوزهای تولیدی به ایران خودرو تعلق دارند و سایپایی‌ها حتی یک دستگاه از این محصولات را هم طی امسال و تا پایان مهر به تولید نرسانده‌اند. سایپا که پیش‌تر تولید پراید دوگانه سوز را پایان داده بود، طی سال جاری تولید تیبای دوگانه را هم متوقف کرده تا هیچ محصول دوگانه‌ای را در سبد تولیداتش نداشته باشد.از آن طرف ولی ایران خودرو تولید پژو ۴۰۵، پارس و سمند دوگانه سوز را در هفت ماه امسال همچنان ادامه داده، اگرچه در همه آنها با کاهش قابل توجهی نسبت به گذشته رو به رو شده است. بر این اساس، ایران خودرو تا پایان مهر چهار هزار و ۹۴۴ دستگاه پژو ۴۰۵ به تولید رسانده که نسبت به هفت ماه سال اخیر ۴۸ درصد افت را نشان می‌دهد. تولید سمند دوگانه سوز این شرکت هم در هفت ماه امسال تنها هزار و ۴۹۰ دستگاه بوده که نسبت به بازه زمانی مشابه سال اخیر، افت بیش از ۸۸ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین آمار تولید پژو پارس دوگانه سوز هم تا پایان مهر امسال از دو هزار و ۲۸۱ دستگاه تجاوز نکرده است. با این حساب، تولید این محصول نسبت به هفت ماه سال پیش با کاهش بیش از ۵۹ درصدی رو به رو شده است.
دنیای اقتصاد
دیدگاه بگذارید
اولین نفر باشید که دیدگاه خود را می نویسد