زیان بزرگ سایپا و ایران خودرو از تولید

صورت‌های مالی ارائه شده به بورس نشان می‌دهد دو خودروساز مطرح کشور (ایران خودرو و سایپا) در طول سال ۹۷ در مجموع نزدیک به پنج هزار و ۱۷۲ میلیارد تومان زیان از ناحیه تولید متحمل شده‌اند. پیش‌تر هم معلوم شده بود که زیان انباشته غول‌های جاده مخصوص در پایان سال ۹۷ به حدود ۱۴ هزار میلیارد تومان رسیده و بدهی‌شان هم از مرز ۵۷ هزار میلیارد تومان گذشته است.

بنابر آنچه ایران خودرو و سایپا به بورس ارائه داده‌اند، منهای برخی محصولات مونتاژی، دیگر خودروهای تولید آنها در طول سال ۹۷ توام با زیان بوده است. این داستان در سال ۹۶ هم با اعداد و ارقامی متفاوت اتفاق افتاده بود که البته در طول سال اخیر اوضاع بدتر شده است. به‌نظر می‌رسد اصلی‌ترین علت رشد زیان‌دهی خودروسازان در سال ۹۷، افت شدید تولید بوده، به طوری که این ماجرا حتی اثر افزایش قیمت رسمی خودروها را هم در خود هضم کرده است.

دو خودروساز مطرح کشور که در سال  بیش از یک میلیون و ۱۶۰ هزار دستگاه محصول فروخته بودند (طبق صورت‌های مالی ارائه شده به بورس)، این خودروها را مطابق با قیمت‌های تعیین شده از طرف شورای رقابت به فروش رساندند، ولی در سال ۹۷ اوضاع تغییر کرد. در طول سال پیش کل فروش ایران خودرو و سایپا طبق آنچه به بورس اعلام کرده‌اند، کمتر از ۶۶۳ هزار دستگاه بوده است. سال پیش ولی تبعات ناشی از تحریم و افت شدید تولید موجب شد قیمت‌ها در بازار به شدت صعود کند و در نتیجه خودروسازان هم مجوز افزایش قیمت بگیرند. این در حالی است که کاهش شدید تولید اثر افزایش قیمت را در خود هضم کرده و اجازه نداده ایران خودرو و سایپا از محدوده زیان‌دهی خارج شوند.

اردیبهشت سال پیش که آمریکا از برجام و توافق هسته‌ای خارج شد و خودروسازی در اولویت تحریم قرار گرفت، روند نزولی تولید خودرو هم آغاز و در پایان سال، تیراژ نسبت به سال ۹۶ نزدیک به ۴۰ درصد افت کرد. این افت ضمن بالا بردن هزینه‌های سربار، درآمد فروش خودروسازان را هم پایین آورد. منهای هایما و سوزوکی گرند ویتارا، دیگر محصولات سواری تولید شده توسط ایران خودرو و سایپا در طول سال ۹۷، زیان‌ده بوده‌اند.

در حالت کلی، علت این زیان‌دهی را باید در تداوم قیمت‌گذاری دستوری و البته افت تیراژ جست‌وجو کرد. سال پیش اگرچه دولت بالاخره شورای رقابت را از روند قیمت‌گذاری خودرو کنار گذاشت و سپس مقرر شد قیمت‌ها در حاشیه بازار تعیین شوند (مصوبه قیمت‌گذاری خودروها پنج درصد زیر نرخ بازار)، با این حال این مصوبه، جامع و کامل اجرا نشد تا در کنار کاهش تولید، دو عاملی باشند که زیان حدوداً پنج هزار و ۱۷۲ میلیارد تومانی (فقط برای سال ۹۷) را نصیب ایران خودرو و سایپا کنند. طبق دستور وزارت صنعت،معدن و تجارت، با وجود انفجار قیمتی در بازار، خودروسازان باید صدها هزار محصول پیش‌فروش شده را با قیمت قدیم (قیمت‌های مصوب شورای رقابت که فاصله فاحش با بازار دارند) تحویل دهند و این موضوع یکی از دلایل زیان‌دهی آن‌ها به شمار می‌رود.

اما نگاهی بیندازیم به جزئیات قیمت تمام شده و نرخ فروش بعضی خودروهای داخلی در طول سال ۹۷، تا مشخص شود ایران خودرو و سایپا تا چه اندازه متحمل زیان شده‌اند.طبق آنچه ایران خودرو به بورس ارائه داده، این شرکت ۲۲۹ هزار و ۷۴۸ دستگاه انواع محصولات خانواده پژو (منهای مدل ۲۰۰۸) را در سال ۹۷ به تولید رسانده و در حالی که بیش از ۱۰ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برای تولید آنها هزینه کرده، کمتر از هشت هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان از ناحیه فروش‌شان حاصل کرده است؛ بنابراین تولید محصولات پژو برای ایران خودرو در سال ۹۷، توام با زیانی نزدیک به هزار و ۹۴۰ میلیارد تومانی بوده است. این در حالی است که ایران خودرویی‌ها در سال ۹۶ نزدیک به هزار و ۶۹۰ میلیارد تومان از ناحیه تولید پژو سود کرده بودند.

ایران خودرو در تولید سمند هم متحمل زیانی ۷۳۸ میلیارد تومانی طی سال ۹۷ شده، حال آنکه طی سال ۹۶، کمتر از ۹۹ میلیارد تومان زیان را به خود دیده بود. بزرگ‌ترین خودروساز ایران در تولید دنا، رانا، تندر۹۰ و دانگ فنگ هم متحمل زیان شده، ولی هایما و ویتارا برای این شرکت سود حاصل کرده‌اند. بر این اساس، تولید هایما و ویتارا در طول سال ۹۷ به ترتیب بیش از ۷۸ میلیارد تومان و حدود ۵. ۸ میلیارد تومان سود برای آبی‌های جاده مخصوص به همراه داشته است.

ایران خودرو اما در مجموع در طول سال اخیر ۳۶۰ هزار و ۷۶۶ دستگاه محصول به فروش رسانده که هزینه تولید آنها نزدیک به ۲۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است. این در حالی است که آنها سودی حاصل نکرده و متحمل زیانی سه هزار و ۲۰۷ میلیارد تومانی شده‌اند.

از ایران خودرو که بگذریم، سایپایی‌ها هم اوضاع مناسبی در طول سال اخیر از نظر تولید و کسب سود نداشته‌اند. این شرکت ۳۰۱ هزار و ۶۸۸ دستگاه محصول در طول سال گذشته به فروش رسانده و به جای آنکه سود کند، متحمل زیانی حدوداً دو هزار میلیارد تومانی شده است. این در حالی است که در سال ۹۶، نارنجی‌های جاده مخصوص در تولید تمام محصولات خود موفق به کسب سود شده بودند، ولی در ۹۷ اوضاع عکس شده است.

طبق آنچه در صورت‌های مالی ارائه شده به بورس آمده، تولید تمامی محصولات سایپا در سال ۹۷ توام با زیان بوده که کمترین آن متعلق به آریو است و بیشترین آن هم به پراید تعلق دارد. در این بین، تولید پراید، ۸۵۰ میلیارد تومان زیان برای سایپا به همراه داشته و این شرکت در تولید تیبا هم تقریباً ۵۷۶ میلیارد تومان ضرر به ثبت رسانده است. آن طور که در صورت‌های مالی ارائه شده به بورس آمده، سایپا در سال ۹۷  تنها ۱۲۷ هزار و ۵۵۳ دستگاه پراید به فروش رسانده و سه هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برای تولید آن هزینه کرده است. سایپا در سال ۹۶، بیش از ۲۳۶ هزار و ۵۰۰ دستگاه پراید فروخته و حدود ۳۳۰ میلیارد تومان سود به دست آورده بود. طبق صورت‌های مالی، حتی خودرو مونتاژی سراتو هم که از شمول قیمت‌گذاری شورای رقابت خارج بوده، نتوانسته در سال ۹۷ برای سایپا سود به همراه داشته باشد، به طوری که زیانی بیش از ۲۹۳ میلیارد تومان از ناحیه مونتاژ آن نصیب نارنجی‌های جاده مخصوص شده است.

دنیای اقتصاد

چه سناریویی انتظار صنعت خودرو را می‌کشد؟

آیا با واگذاری سهام خودروسازان انحصار در صنعت خودرو پایان می‌یابد؟

تأثیر عرضه ۱۹۰ هزار خودروی ناقص بر بازار چیست؟ + اسامی خودروها

عدم پرداخت تسهیلات موجب کمبود تولید قطعات و تولید خودروهای ناقص شد