۵ تضمین عملی که خودروسازان اروپایی باید به شرکای ایرانی بدهند

ماندگاری ایران در برجام اروپایی نیازمند ارائه دست کم ۵ تضمین عملی و واقعی در بخش قراردادهای اتومبیلی ایران با کشورهای اروپایی است.

۱۸ اردیبهشت ماه ۹۷ دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی خود در کاخ سفید رسماً خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد. همین مساله عاملی شد تا شراکت ایران با کمپانی‌های اروپایی نیز با ابهام همراه شود. اگر چه اروپایی‌ها پس از اعلام خروج امریکا از برجام در مورد پایبندی خود به برجام سخنان متناقضی را مطرح کرده‌اند ولی در عمل بعضی از کمپانی‌های اروپایی همکاری خود را با ایران معلق کرده و منتظر سرنوشت برجام هستند.

مقام معظم رهبری در واکنش موضع گیری کشورهای اروپایی در خروج امریکا از برجام اعلام کردند: " گفته می‌شود که برجام را می‌خواهیم با این سه کشور اروپایی ادامه بدهیم؛ من به این سه کشور هم اعتماد ندارم. من میگویم به اینها هم اعتماد نکنید؛ [اگر] می‌خواهید قرارداد بگذارید، تضمین به دست بیاورید -تضمین واقعی، تضمین عملی- وَالّا فردا اینها هم همان کاری را خواهند کرد که آمریکا کرد، [امّا] به یک نحوه دیگر. شیوه‌های سیاسی و دیپلماسی، روش‌های مخصوصی است؛ گاهی لبخند می‌زنند و در حال لبخند، خنجر را تا دسته در سینهٔ انسان فرو می‌کنند؛ دیپلماسی این است دیگر؛ با اخلاق خوش، با تعریف و تمجید که «بله شما خیلی خوبید، شما آقایید، ما میدانیم شما قرارداد را به هم نمی‌زنید،»! اگر چنانچه توانستید تضمین از آنها بگیرید به‌طوری که بشود اعتماد کرد، خب اشکالی ندارد، حرکتتان را ادامه بدهید؛ اگر نتوانید چنین تضمین قطعی‌ای را بگیرید -که بنده هم بسیار بعید میدانم که بتوانید تضمین بگیرید- آن‌وقت دیگر نمی‌شود این‌جوری حرکت کرد و این‌جوری ادامه داد."

صنعت خودرو یکی از قسمت‌هایی است که بعد از برجام شاهد توافقات و قراردادهایی با بعضی شرکتهای اروپایی بود و حال که بحث خروج آمریکا از برجام مطرح شده، مقامات ایرانی باید در همکاری خود با خودروسازان اروپایی از آنها تضامین لازم را کسب کنند در غیر این صورت تجربه بی عهدی فرانسوی‌ها در اجرای تعهدات تکرار خواهد شد.

اروپایی‌ها برای همکاری‌های خودرویی با کشور باید ضمن ادامه همکاری حداقل در ۵ قسمت تضمین واقعی ارائه کنند تا در نهایت بتوان به قراردادهای خودرویی با شرکای خارجی امیدوارم بود.

تضمین اول: صادرات محصولات یکی از نکات ویژه در قراردادهای تازه خودرویی ایران با شرکای اروپایی به حساب می‌آید به شیوه‌ای که برپایه آن شرکای خارجی ملزم هستند ۳۰ درصد محصولات مشترک خود با خودروسازان ایرانی را صادر کنند. ولی متأسفانه سابقه قراردادهای پیش نشان می‌دهد از همان اول الزاماتی در صادرات محصولات مشترک وجود ندارد این درحالی است که به اعتقاد کارشناسان، کمپانی‌های خودروساز می‌توانند از همان خط تولید قسمتی از محصولات را به صادرات تعلق داده و آنها را شماره گذاری نکنند. با این وجود بهانه آوردن عاملی شده تا تعهد شرکای خارجی به اجرای گزینه صادرات محصولات مشترک محقق نشده و حتی ما هنوز نتوانسته‌ایم در این قسمت به دستاورد ویژه‌ای دست پیدا کنیم.

تضمین دوم: بالا بردن صنعت قطعه سازی ایران باید در قراردادهای خودرویی مورد توجه ویژه قرار گیرد. کشور چین در ساخت داخل محصولات مشترک ملاک را تولید ۴۰ درصد قرار داده است ولی متأسفانه تجربه ثابت کرده در شراکت خودروسازان ایرانی با خارجی‌ها آغاز تولید محصولات مشترک با ۱۵ تا ۲۰ درصد ساخت داخل شروع شده که این اصلاً به معنای فعال سازی صنعت قطعه سازی ایران به حساب نمی‌آید. به همین علت باید در قراردادها این مساله به طور جدی پیگیری شده و الزام شرکای خارجی در شروع ساخت داخل محصولات با ۴۰ درصد ملاک عمل قرار گیرد در غیر این صورت ما به نتایج مناسبی دست پیدا نخواهیم کرد.

تضمین سوم: در مذاکرات خودرویی باید فعالان صنعت قطعه سازی حضور داشته و به اعمال نظر بپردازند. اگر مذاکرات بدون حضور آنها صورت گیرد به طور حتم چیزی عاید صنعت قطعه سازی نخواهد شد. امروز قطعه سازان کشور در مسیر توسعه با کندی حرکت می‌کنند که اگر حمایتهای لازم از آنها صورت گیرد به طور حتم وضعیت این صنعت به شکل دیگری خواهد بود.

تضمین چهارم: ارتقای دانش فنی و سرمایه گذاری در کشور نیز یکی شاخص مهم در همکاری‌های بین المللی به شمار می‌آید. تجربه ثابت کرده شرکای خارجی همیشه در انتقال تکنولوژی بهانه تراشی کرده و حاضر به ارائه آنها به طرف ایرانی نیستند. برای پیشگیری از این مسئله و بالا بردن توانمندی صنعت قطعه سازی ایران می‌توان با مشارکت شرکتهای مهندسی و طراحی خودرو صاحب یک برند شد و بتوان آن را به عنوان یک اهرم فشار در مذاکرات مورد استفاده قرار داد. ما باید صاحب لوگو و برند خود باشیم تا بتوانیم در روند مذاکرات نتیجه‌های خوبی را دریافت کنیم.

تضمین پنجم: کسب ضمانت نامه‌های لازم برای اجرای تعهدات از شرکای خارجی هم لازم است. خروج پژو از ایران و عدم اجرای تعهدات این کمپانی عاملی شد تا خسارت زیادی به خودروساز ایرانی وارد شود. کشور باید در مذاکرات تازه خود تضامین لازم را برای اجرای تعهدات از شرکای خارجی کسب کند. در سال ۹۲ همکاری کیا با شرکتهای خودروساز هنوز به نتیجه نرسیده بود و ایرانی‌ها برای عدم نصب تجهیزات این کمپانی در خط تولید از آنها شکایت کردند که در آخر پیش از آنکه دادگاه تصمیم نهایی این شکایت را اعلام کند کیا تعهدات خود را انجام داد. در همکاری با شرکتهای دیگر هم ما باید از تضامین کافی استفاده کنیم تا آنها به آسانی بازار کشور را ترک نکنند.

البته باید به این مطلب هم توجه کرد که همیشه در قراردادها مطلب‌های مهمی برای دریافت نتایج مثبت در همکاری‌ها درج شده است. ولی عدم پیگیری تعهدات و حتی سهل انگاری طرف ایرانی عاملی شده تا نتوانیم عایدی خوبی در قراردادها داشته باشیم و به نظر می‌رسد وزارت صنعت به جای بررسی آمار تولید اتومبیل به فکر پایش قراردادهای خودرویی بیفتد تا در ادامه آن معلوم شود آیا تعهدات شرکای خارجی در قراردادها اجرایی شده است یا خیر.