هر آن چه که باید در مورد تصادف‌های ساختگی بدانید

تعدادی خودشان را جلو خودرو می‌اندازند تا دیه بگیرند، یا خودروشان را در تاریکی‌های بیابان واژگون می‌کنند و تصادف ساختگی را شکل می‌دهند تا بیمه خسارتشان را پرداخت کند. تخلفی که بیمه به آن «صحنه‌سازی صوری تصادفات» می‌گوید. همه این کارها برای این است که بتوانند پولی به جیب بزنند؛ البته تعدادی هم در این بازی تا مرز کسب یک میلیارد تومان خسارت پیش رفتند ولی در آخر دستشان رو شد و به قانون باختند.

آمار دقیقی از شمار صحنه سازی صوری تصادفات کشور در دست نیست، ولی بر پایه آمار جهانی نزدیک به ۵ درصد از کلیه حوادث، صوری و برای کسب حق بیمه است. «علی هدایت کار» رئیس اداره نظارت بر بیمه‌های خودرو بیمه مرکزی به تفاوت نوع حوادث ساختگی در کشور و جهان اشاره می‌کند و می‌گوید:

«در دیگر کشورهای دنیا بیشتر حوادث صوری با راه اندازی آتش سوزی و موارد مشابه آن انجام می‌گیرد، ولی در کشور اکثر حوادث ساختگی با صحنه‌سازی در تصادفات انجام می‌شود. تا به حال آمار دقیقی از تصادفات ساختگی بدست نیامده، ولی بر پایه آمار جهانی ۵ درصد از کلیه حوادث، صحنه‌سازی شده هستند. اگر برای کشور هم همین رقم را در نظر بگیریم؛ رقم زیادی است.»

شناسایی تصادف ساختگی

حوادث صوری انواع گوناگونی دارد، از آتش سوزی و باربری گرفته تا تصادف ساختگی و موارد دیگر. اما در کشور تقلبات بیمه‌ای معطوف به شخص ثالث است که بسیار راحت‌تر از سایر موارد شناسایی می‌شود.

هدایت کار در خصوص روند تشخیص تصادفات ساختگی، توضیح می‌دهد که صوری بودن حوادث، طول فرآیند بررسی حادثه به دست کارشناسان بیمه، با وارسی نوع صدمات، زمان حادثه، گزارشات پرونده و البته نظر کارشناس پلیس راهور معلوم می‌شود:

«تصادف یک روند کیفری ست که منجر به صدور دادنامه به نفع زیان دیده می‌شود. شرکت بیمه دادنامه را اجرا می‌کند. در قانون پیش‌بینی شده که از کارشناس بیمه نیز دعوت شود تا در نشست رسیدگی به پرونده حضور داشته باشد. کارشناس بیمه درصورتیکه متوجه شباهت‌هایی در تصادفات شوند با بررسی سابقه فرد زیان دیده در بیمه‌های مختلف، به این نتیجه می‌رسند که حادثه صوری است یا خیر. درصورتیکه حادثه ساختگی باشد، باید مستندات خود را به مقام قضایی تحویل دهد. کارشناس ممکن است بتواند مقام قضایی را متقاعد کند که حادثه صحنه‌سازی است. مقام قضایی هم طبق قانون ۶۱ با این موارد برخورد می‌کند. البته این قانون تا قبل از این وجود نداشت و درصورتیکه مقام قضائی و کارشناس بیمه متوجه ساختگی بودن تصادف می‌شدند، زیان دیده هیچ دیه و خسارتی کسب نمی‌کرد.»

ثبت سوابق زیان دیده

در بیمه مرکزی نرم افزارها و سامانه‌هایی وجود دارند که کسب کوچکترین خسارت را به عنوان سابقه زیان دیده در خود ثبت می‌کند و همین باعث می‌شود تا افراد نتوانند از چندین بیمه یک خسارت را اخذ کنند در حالیکه سال‌های پیش این سامانه نبود. در سامانه‌های بین بیمه‌ها نوع حادثه، آسیب، مشخصات فرد و سانحه با تمام جزئیات ثبت می‌شود. بدین سبب اگر فرد بخواهد برای دومین بار با همان ترکیب و فرمول از بیمه دیگری پول بگیرد، پرونده پیشین در سیستم وجود دارد و تقلب فرد برای کارشناسان بیمه و کارشناسان راهور معلوم می‌شود.

رئیس اداره نظارت بر بیمه‌های خودرو بیمه مرکزی به تأثیر مثبت نرم افزار و سامانه‌های مشترک بین شرکت‌های بیمه در کاهش حوادث ساختگی اشاره می‌کند. او می‌گوید اراده جدی برای برخورد در این زمینه وجود دارد و به همین علت معاونت پیشگیری قوه قضائیه پی در پی نشست‌هایی با حضور مدیران دیگر ارگان‌های مرتبط در این خصوص برگزار می‌کند.

حبس و جریمه در انتظار متقلبان تصادف ساختگی

هدایت کار می‌گوید: «در صورت آشکار شدن تقلب، کارشناسان، مستندات را به قوه قضائیه ارائه می‌کنند، البته ممکن است مقام قضایی مستندات را نپذیرد و بیمه گر موظف شود، خسارات را پرداخت کند. در غیر این صورت مقام قضایی طبق ماده ۶۱ قانون، حکم صادر خواهد کرد. بر پایه این ماده قانون اگر کسی با اعمال متقلبانه خسارتی کسب کند، به حبس تعزیری محکوم می‌شود و باید دو برابر وجهی که کسب کرده، را بپردازد.»

طبق تجریبات هدایت کار صحنه سازی به خودی خود نمی‌تواند موفق باشد، در بعضی موارد کشف شده، فرد متقلب یک همدست در بیمه داشته است. رئیس اداره نظارت بر بیمه‌های خودرو بیمه مرکزی، فعالیت متقلبان را گروهی عنوان می‌کند:

«این دسته از حوادث مشخصاً مربوط به یک منطقه نیست بلکه کسانی هستند که به طور گروهی عمل می‌کنند و برای اینکه شناسایی نشوند، محل خود را تغییر می‌دهند، از شهری به شهر دیگر می‌روند و با سانحه سازی ادعای خسارت می‌کنند. کسانیکه عضو این باندها می‌شوند و خود را در معرض آسیب قرار می‌دهند، شدیداً دستخوش فقر و مضیغه مالی و فقر فرهنگی هستند.

متاسفانه با آنکه تقلب و صحنه سازی خیلی از این افراد در تصادف ساختگی مستدل می‌شود، آن‌ها آسیب‌های زیادی به خود وارد می‌کنند. به علاوه آنها قسمتی از خسارتی که کسب می‌کنند را به گردانندگان باندها متقلب می‌دهند که در حاشیه قرار دارند. مواردی نیز داشته‌ایم که افراد باند بعد از اختلاف با یکدیگر، اطلاعات همدستان‌شان را با ذکر مشخصات کامل یا جزئی در دست پلیس و بیمه قرار داده‌اند.»

راه‌های تکراری متقلبان

تصادفات صوری مشخصه‌های مشترکی دارند که برای کارشناسان نخ نما شده‌اند. چنانکه هدایت کار اظهار می‌کند، بیشتر متقلبانی که به دنبال کسب خسارت هستند، ادعای شکستگی می‌کنند. حادثه همیشه خارج از شهر، دور از دوربین‌های شهری و نگاه مردم، در نیمه‌های شب یا دیرتر از آن اتفاق افتاده است. همیشه واژگونی رخ داده و خودروی واژگون شده کم ارزش و قدیمی بوده است. او ادامه می‌دهد:

«شکستگی دندان و شکستگی بینی بین این افراد خیلی رایج است. دیه شکستگی بینی ۱۰ شتر است که نزدیک به ۲۰ میلیون تومان می‌شود. دیه شکستگی دندان نیز بستگی به شمار و نوع دندان دارد. حتی ممکن است تعدادی از شکستگی‌های بدن باعث معیوب شدن عضو شده و دیه بیشتر شود. در بعضی موارد دیه شکستگی‌ها به ۲۵ میلیون تومان هم می‌رسد.»

باید به این نکته هم توجه داشت، کسانیکه با تقلب و تصادف صوری از شرکت‌های بیمه خسارت اخذ می‌کنند، در واقع به خود مردم خسارت می‌زنند؛ زیرا موجب می‌شوند نرخ ضریب بیمه افزایش پیدا کند. یعنی اگر خسارت‌های تقلبی از بیمه خارج نشود، حق بیمه افزوده نخواهد شد. برای مثال اگر بیمه‌گر در طی یک سال از بیمه‌گذاران ۱۰۰ میلیون کسب کرده باشد و ۱۰۵ میلیون خسارت داده باشد که قسمتی از آنها، حوادث ساختگی باشند؛ سال بعد حق بیمه را افزایش داده و حداقل ۱۰۵ میلیون از بیمه‌گذاران کسب می‌کند.

با این حال به نظر می‌رسد بکارگیری سامانه‌های ارتباطی بین شرکت‌های بیمه و بررسی دقیق‌تر سوانح مشکوک، توانسته است تا میزان زیادی، ادامه کار را برای متقلبان تصادفات صوری دشوار کند.